gemeente in N.-Brab. (arrond. Roermond, kantonshoofdplaats), omgeven door de gemeenten Aarle-Rixtel, Bakel, Lierop, Mierlo en Stiphout, 14½ km.2 groot, heeft een zeer gemengden bodem (zand, leem, zwarte aarde, ijzeroer, moer enz.), doorsneden door de A en de Zuid-Willemsvaart, terwijl langs de noordgrens de Bakelsche-A vloeit.
De gemeente bevat de stad H. met hare voorbuurten, het gehucht Duizeldonk en de buurtschappen Hoogeind, Bijsterveld, Binderen en De Haag; zij telde 1 Jan. 1902: 12.444 inw., voor het meerendeel r.-kath. (ongeveer 500 prot.). Oudtijds vormde deze gemeente een heerlijkheid; in 1220 werd deze met N.-Brab. vereenigd. Kiesdistrict zie volgend artikel; personeele belasting: kom en onmiddellijke omgeving 6de en overig deel 8ste klasse.De stad H., 2½ uur o.n.o. van Eindhoven, aan de A en aan de Zuid-Willemsvaart, aan de spoorlijn Bokstel—Venlo (station 13 km. van Eindhoven en 39 km. van Venlo), en aan de tramlijn Den Bosch—Veghel—H., is een zich snel uitbreidende fabrieksplaats met allerlei industrie (vooral textiel- en aanverwante bedrijven). De voornaamste gebouwen zijn, behalve het vermaarde kasteel (zie beneden), de fraaie, ruime St. Lambertuskerk, de herv. kerk (1847 voltooid) en het raadhuis. De voornaamste inrichtingen van onderwijs zijn de hoogere burgerschool met 3-jarigen cursus, en de burgeravondschool met daaraan verbonden teekenschool. Er is een kantongerecht, welks rechtsgebied zich uitstrekt over de gemeenten Aarle-Rixtel, Asten, Bakel, Beek-en-Donk, Deurne, Gemert, Helmond, Lierop, Lieshout, Mierlo, Someren, Stiphout, Vlierden.
In het midden dezer snel opkomende fabrieksstad ligt, als een merkwaardig overblijfsel uit de feodale tijden, het kasteel van H., omgeven door een park met hoogopgaand geboomte. Wat de geschiedenis van het slot betreft, dankt men aan de navorschingen van den heer Aug. Sassen te H. de navolgende bijzonderheden. Maria van Leuven, dochter van Hendrik I en echtgenoote van keizer Otto IV, verkreeg in 1231 H. uit de nalatenschap haars vaders. Blijkens een oorkonde uit 1314 werden het dorp, het huis, het park, de molens en het land van H. in erfelijk leen gegeven aan Jan van Berlaer. De heerlijkheid met kasteel en gronden bleven in bezit van zijn geslacht tot 1433, in welk jaar Catharina van Berlaer huwde met Jan van Cortenbach.
Het geslacht Cortenbach bleef in het bezit tot 1683, toen H. door huwelijk overging aan een graaf van Arberg. In 1781 werd het aangekocht door Carel Frederik Wesselman, muntmeester van Utrecht. Aan de vroegere bewoners herinneren nog het zeer rijke archief, enkele portretten en een kunstloos geschilderd schoorsteenstuk, voorstellende de wapens en de 16 kwartieren van Cortenbach en Arberg. Een achterkleinzoon van bovenbedoelden muntmeester, Jhr. C.F. Wesselman van Helmond, bewoont thans het kasteel (sinds 20 Febr. 1896).
De oudste afbeelding van het slot komt voor op een kopergravure van 1601. De twee voorste torens hadden toen nog geen spitsen, maar werden bekroond door kanteelen. Overigens bleef de oorspronkelijke vorm van het kasteel tot heden ongeschonden bewaard.
Het gebouw vormt een zuiveren vierhoek van 43 m. lengte, die aan eiken hoek wordt gesteund door een zwaren toren van 8.50 m. middenlijn buitenwerks. De buitenmuren hebben een dikte van 1.40 m. De slotgracht omgeeft het kasteel aan alle kanten, zoodat alleen aan de voorzijde een brug onder eenige helling toegang geeft tot de slotpoort en vandaar naar het ruime binnenplein, waarop de meeste vertrekken uitkomen. In oorlogstijd bergde het kasteel meermalen al de bewoners van Helmond.
