1) Provincie van het koninkrijk Spanje, het n.o. deel van Catalonië, grenst ten n. aan Frankrijk, ten o. aan de zee, (kustlengte 150 km.), ten z. aan Barcelona, ten w. aan Lerida. is 5865 km2, groot en telde in 1897: 298497 inw (149139 mannen, 149 358 vrouwen), of 51 per □ km.; de provincie is verdeeld in 6 districten met tezamen 249 gemeenten. G. is bezet met uitloopers van de Pyreneeën en heeft over het geheel een bergachtig karakter; hoofdrivier is de Ter; het land is hier en daar uiterst vruchtbaar en levert wijn, olie, ooft en graan op; G. is bijzonder rijk aan kurk, vooral de eikenwouden van de Siërra de las Gavarras, die ook schiefergroeven bevat. Het mijnwezen is in deze prov. nog onbeduidend: industrie en handel zijn van meer beteekenis. Evenwijdig met de kust en door het dal van de bovenTer loopen spoorlijnen
2) Hoofdstad van de prov. G., vesting en bisschopsstad, 30 km. van de zee, nabij den rechter Ter-oever, aan beide oevers van de 'Oflar, aan de spoorlijn Barcelona-Figueras Fransche grens, in 1897: 16 081 inw.; de wijk El Mercadal, het oudste gedeelte van G., op den rechteroever, ligt aan de steile helling van den Kapueijnersberg en bevat een statige kathedraal (15de eeuw), bij welke men komt langs een marmeren trap van 86 treden, elk 20 meter breed: verder drie andere kerken alle met meerdere torens; de oude stad wordt beheersclit door de citadel Montjuich (Mons Jovis, Jupitersberg) ; institutio, seminarie, openbare bibliotheek, schouwburg ; groote papierfabrieken, spinnerijen, weverijen, kurksnyderij. In de nabijheid warme mineraalwaterbronnen.
G., oudtijds Gerunda, ten allen tijde een militair belangrijk punt, wordt in de oorlogen met de Mooren dikwijls genoemd. Onder de koningen van Aragon, die hier niet zelden resideerden en het zijn kathedraal schonken, was G. een volkrijke en machtige stad. De Franschen belegerden het in 1684 vruchteloos, bemachtigden het echter 10 jaar later, doch gaven het bij den vrede van Rijswijk aan Spanje terug. In 1809 doorstond de stad een zwaar beleg, van 8 Juni tot 10 Dec., en gaf zich niet dan uitgeput aan de Franschen over. In den nieuwsten üjd was G. een der middelpunten der burgeroorlogen.
