Friederich engels

betekenis & definitie

Socialist, geb. 28 Nov. 1820 te Barmen, zoon van een gegoed fabrikant, legde zich op den handel toe, begon echter reeds vroeg door courantenartikelen en redevoeringen radikale en socialistische ideeën te verbreiden, was een jaar helper in een handelszaak te Bremen, diende in 1842 als eenjarig-vrijwilliger te Berlijn, en ging daarop voor twee jaren naar Manchester, waar zijn vader deelgenoot in een katoenfabriek was. In Engeland kwam hij in aanraking met de van Owen uitgaande socialistische beweging en met het chartisme en van zijn hand verschenen meerdere artikelen in de „Northern Star’’, het door G’Connor uitgegeven hoofdorgaan der Chartisten : in 1844 kwam hij te Parijs in kennis met Marx en tusschen beide ontstond weldra een warme vriendschap: reeds hetzelfde jaar werd hij medewerker van de door A. Rüge en Marx te Parijs uitgegeven ..Duitsch-fransche Jaarboeken” ; in 1845 naar zijn geboortestad teruggekeerd trad hij meermalen in de door M. Hess en G. Köttgen te Elberfeld belegde communistische vergaderingen als spreker op; tot 1848 hield hij zich daarop beurtelings te Brussel en Parijs op, trad in 1846 met Marx in den eommunistenbond (zie ald.) en vertegenwoordigde op de beide in 1847 te Londen gehouden bondscongressen de Parijsche gemeenten. Met Marx stelde hij in opdracht van den bond het aan de „proletariërs aller landen” gerichte „communistisch manifest” (zie Communistenbond) op, hetwelk kort voor de Februari-revolutie in het licht verscheen (nieuwe druk Leipzig 1872). In 1848 en 1849 was hij te Keulen medewerker aan de door Marx geredigeerde „Neuen Rheinischen Zeitung”, en na de onderdrukking daarvan schreef hij in 1850 voor de „Polit.ökonomische Revue.” Ook was hij tegenwoordig bij de revolutionaire bewegingen te Elberfeld, in den Pfalz en in Baden, en maakte als adjudant in het vrijkorps van Willich den pfalzisch-badensehen veldtocht mede; na de onderdrukking van den opstand in Baden keerde hij naar Engeland terug en kwam in 1850 weer te Manchester bij zijn vader op kantoor, werd in 1864 associé in de onderneming, trok zich in 1869 uit de zaken terug, vestigde zich te Londen, onderhield ook na den val der Internationale correspondentie met de leiders der socialist, beweging in de verschillende landen, en overl. 5 Aug. 1895 te Londen. Hij bleef steeds de getrouwe en krachtige bondgenoot van Marx in de socialistische propaganda. In den generalen raad der Internationale was hij secretaris voor Italië, Spanje en Portugal. Een der scherpzinnigste verdedigers van het Marxistische communisme, met Marx grondlegger van het wetenschappelijk socialisme, bestreed hij zoowel het „kleinburgerlijk” communisme van Proudhon, als het nihilistisch anarchisme van Bakunine. Zijn hoofdwerk is: Die Lage der arbeitenden Klassen in England (Leipz. 1845, nieuwe uitgave Stuttgart 1892), waarvan de wetenschappelijke waarde algemeen erkend wordt; een belangwekkend strijdschrift is Herrn K. Duhrings Umwälzung der Wissenschaft, aanvankelijk bij gedeelten verschenen in de Leipziger „Vorwärts” (1877—78, in 1886 in boekvorm, 4de druk Stuttg 1901), en gericht tegen Dühring (zie deze), die onder de Berlijnsche socialisten eenigen aanhang had gekregen, hetgeen een scheuring dreigde teweeg te brengen in de sinds 1875 aaneengesloten partij; E. weerlegt en bestrijdt zijn tegenstander hierin met wapenen ontleend zoowel aan de staathuishoudkunde, rechtsgeleerdheid en philosophie als aan de natuurwetenschap en de hoogere wiskunde. E. schreef verder: Ludic. Feuerbach und der Ausgang der klassischen deutschen Philosophie (2 Stuttg. 1895), Der Ursprung der Familie, des Privateigentums und des Staates (s Stuttg. 1900), Die Entwicklung des Socialismus von der Utopie zur Wissenschaft (■• Berlijn 1891) enz. Hij bezorgde ook meerdere uitgaven van Marx, Kapital.— Zie omtrent E : Karl Kautsky’s artikel in de „Osten-. Arbeitskalender für 1888” (Brünn); verder: Friedrich E Zu Seinem 70. Geburtstage (in de „Neuen Zeit”,9de jaargang, 1890/91, dl. I. bldz. 225 v. V.); Sombart, Friedrich K. (Berlijn 1895).