Constantinus, naam van eenige romeinsche keizers:
C. I. de Groote (C. Flavius Valerius Aurelius Claudius), geb. 28 Febr. 274 n. Chr. te Naïsus in Moesië, of te Drepanum in Nicomedië, werd van jongs af in den krijgsdienst geoefend, terwijl zijn geestelijke vorming geheel bleef veronachtzaamd; toen zijn vader Constantius tot cesar benoemd werd (292), diende hij onder Diocletianus en diens mede-regent, Augustus Galerius, in hunne oorlogen in het oosten, werd echter door Galerius gewantrouwd en door deze, nadat Constantijn Diocletianus de regeering had EE Groote neergelegd (305) niet tot cesar (StandbeehiteRome) benoemd, maar bij zich in zijn gevolg gehouden, totdat Constantius eindelijk het ontslag zijns zoons doordreef; C. begaf zich nu onmiddellijk naar zijn vader, vergezelde hem op een krijgstocht tegen de Pieten, die een inval in Britannië hadden gedaan, en werd, toen zijn vader op dezen tocht ziek werd, door deze en met goedkeuring van het leger tot zijn opvolger benoemd (306); op den dag van het overlijden van Constantius riep het leger C. tot keizer uit, terwijl Galerius hem als cesar erkende; C. behaalde nu allereerst aan den Rijn een overwinning op de Germanen, beschermde de grenzen, en hield zich met groot beleid buiten den strijd tusschen Galerius en Manentius, hoewel deze laatste hem, in de hoop zich van zijn hulp te verzekeren, zijn dochter Fausta ten huwelijk gaf; echter sloeg hij den loop der gebeurtenissen aandachtig gade, om daarmede ter geschikter tijd voor zichzelf winst te doen.
Na den dood van Galerius begon Constantijn nu den strijd niet de overige mederegenten, Lucinius, Maximianus Maxentius en Constantius, en baande zich daardoor den weg tot de alleenheerschappij Maxentius, den in geheel Italië gehaten zoon van Maximianus, overwon Inj na een bloedigen oorlog m Noord-Italie, voornamelijk in den slog bij Taunnum Zijn labarum, een gewijd vaandel met het teeken des kruises en de letter X (Christus), dat volgens de christenen, gedurende den slag uit den hemel viel en hem de overwinning verschafte, zou hem daarbij van veel dienst geweest zijn, en zijn leger, dat gedeeltelijk uit christenen bestond, met geestdrift bezield hebben Nog eens sloeg hy Maxentius aan den Tiber, waarby deze den dood vond, 311. De Romeinen bewezen den overwinnaar na zijn intocht in Rome de grootste eer (312) Na het huwelijk zijner zuster Constantia met Licinms (316) en na den spoedig daarop gevolgden dood van Maximianus, was Constantijn reeds meester van het romeinsehe rijk, liy wilde er echter geheel en al en volkomen over gebieden Toen nu de strijd tusschen hem en Licinms opnieuw uitbrak, overwon hij [hem Inj Cibalis in Pannonie (8 Oct 314), vervolgens bij Mardia in Thracie, en dwong hem tot den afstand van een gedeelte van zyn gebied Na verscheidene oorlogen met germaansche volken, begon echter de strijd met Licinius opnieuw. Constantyn behaalde eene overwinning by Adrianopel, terwijl zijn zoon Crispus de vloot van Licinius vermelde. Licinms, geheel en al overwonnen in den slag by Chrysopolis (18 Sept 324), onderwierp zich en ontving de belotte van lijfsgenade, doch stierf, niet-tegenstaande dit onder eede gegeven woord, weldra een geweldigen dood C. heersclite thans alleen over het uitgestrekte rijk der Cesars Tegelijk met hem zegevierde het Christendom, (hoewel hij eerst op zijn sterfdag den heiligen doop ontving), vooral sedert degroote kerkvergadering in 325 te Nicaea gehouden, waaraan hij zelf deelnam Constantijn bezoedelde evenwel zijne overwinning door gruweldaden jegens zijne naaste betrekkingen Zijn voortretlyken, rijk begaafden oudsten zoon Crispus liet hij vermoorden, misschien daartoe gebracht door de al te groote toegenegenheid zijner vrouw Fausta voor dien stiefzoon, Fausta liet hij door verstikking ombrengen, In denzelfden tijd nam Constantijn een maatregel, die de later gevolgde verdeelmg van bet rijk voorbereidde Van Rome, dat hem haatte en dat hij haatte, bracht hy den zetel der regeenng naar Byzantiuni over, dat op dc grenzen van twee werelddeelen gelegen, daarvoor uiterst geschikt was, en nu door hem prachtig verfraaid naar hem Constantmopolis genoemd werd. De volgende, meer rustige jaren, wijdde hij aan verbeteringen van het bmnenfandsch bestuur Tevens verdeelde hy m 333 en 335, om een beter overzicht over het geheele gebied te hebben, de provinciën onder zijne zonen, die hij tot eesars benoemde lu de laatste jaren van zijn leven koesterde hij het plan de deelen van het rijk langs den Euphraat, die door de Perzen er van afgerukt waren, er weder hij te voegen Reeds rustte hij zich tot een veldtocht uit tegen den koning der Perzen, Sapores, toen de dood Item plotseling wegrukte, 22 Mei 337. Hij stierf, nadat zijn latere levensbeschrijver, bisschop EuseInus, hem door den doop m het Christendom had opgenomen, en vond m Constantinopel zijn laatste rustplaats, waar hij in de apostelkerk begraven werd. Door hem was het Christendom de godsdienst van den staat geworden, hij had het door afzonderlijke wetten beschermd vooral door het edict van Milaan m 313, dat den overgang tot liet Christendom onvoorwaardelyk vrij het, en dat reeds liet vorige jaar door een edict van verdraagzaamheid voor alle eerediensten was voorafgegaan — Constantijn, die reeds als jongeling door lichaamlyke schoonheid en zeldzame» moed uitblonk, en eene goede, ofschoon ge.en wetensehaplyke opleiding had ontvangen, was echter met vrij van groote gebreken, waarvan de oorzaak deels m zijne opvoeding, deels in de richting en de verwarring van zijn tijd moet gezocht worden Op christelijk of heideusch standpunt is het oordeel over hem zeer verschillend Hij verdient den bijnaam van Groote minder door de geestkracht, die voor de hervorming van het geschokte ryk vereischt werd, dan door het overwinnen der moeilijkheden, waarmede hij te kampen bad. tot vereeniging van de losgescheurde deelen tot een geheel Hij bevestigde overigens de rechtspleging, beveiligde de onderdanen tegen onderdrukking, bevorderde kunsten en wetenschappen, stichtte rpchtsirclcerdescholen, onder anderen r.- in Blnn-nu i>, en veranderde het krijgswezen, daar hij de praesonanen, die zich tot een macht in den staat hadden verheven, ontbond, een nieuwe regeling maakte van het getal en de plaats der veldheeren en bet leger in twee deelen verdeelde, waarvan het eene te velde moest dienen, het andere de rust van binnen moest handhaven Zijne geheele hofhouding werd nieuw ingericht, misschien wat te veel geschoeid naar die van een oosterschen monarch. Hij behield de reeds door Diocletianus ingevoerde verdeeling van het rijk in 4 hoofddeelen (het oosten met Egypte, Illyne met al de landen tot aan de Egeische zee, Italië met West-Afrika en de landen tot aan den Donau, Gallie met Brittannie en Spanje), benoemde over elk dezer 4 deelen een stadhouder en gaf deze het bestuur van justitie, politie en financiën. Zij waren de middelaars tusschen de onderdanen en den keizer Ieder deel was weer m kleinere provinciën gesplitst, ieder ambtenaar had bepaalde onderscheidingsteekenen, een vasten titel en bezoldiging. Insgelijks regelde hij op nieuw de belastingen en voerde nieuwe in, namelijk een koopprijs voor ambten en andere schattingen. Zijn oudste zoon,
Constantijn II, (Claudius Flavius Julius) geboren in 316 te Arles, reeds liet volgende jaar cesar, ontving een voortreflijke opvoeding Veel roem verwierf hij in een oorlog tegen de Sarmaten, die in een nadeeligen vrede moesten berusten. Na den dood zijns vaders verkreeg hy Gallie, Spanje en Britanmc Spoedig daarop geraakte hy met zijn broeder Constans m oorlog, die ongelukkig voor hem afliep, daar hy, bij Aquileja verslagen, op de vlucht in een rivier verdronk of wel m een hinderlaag gelokt en omgebracht werd
Constantijn III, wierp zich by de in het westersche rom rijk heerschende verwarring in ’t jaar 407, in Gallie, Spanje en m zijn vaderland Britannie tot keizer op en wist zich gedurende eenigen tijd met behulp van germaansche stammen staande te houden. Na den dood van zijnen zoon Constans aan wien Honovius de waardigheid van cesar had moeten toestaan, streed hij eerst tegen Gerontius, vervolgens tegen den veldheer Constantius, die hem met zijne duitsche hulpbenden overwon Constantijn gevangen genomen, werd te Rome ter dood gebracht.
