1) Arrondissement van het fransche departement Manche, 592s/4 km2.: het omvat de 5 kantons Beaumont, Cherbourg (1 gemeente), Octeville, Les Pieux en SaintPierre-Eglise, tezamen met 73 gemeenten en 93.500. inw.
2) Hoofdpl. van het departement Manche en van het arrond. C., 371 km. van Parijs, 70 km. van Saint-Lô, 130 km. van de engelsche haven Portsmouth, eerste oorlogshaven van Frankrijk, ligt aan de monding van de Divette in een bocht, aan het noordeinde van het in ’t Kanaal vooruitspringend normandisch schiereil. Cotentin (22 km. van kaap La Hague); 40.780 inw.; rechtbank van aanleg, kamer van koophandel, lyceum, hydrographische school, kweekschool voor het loodswezen, kabinet van gallische oudheden, museum. C. is een stad van den nieuweren tijd, regelmatig, zindelijk; het oudste bouwwerk is de kerk de la Trinité, voltooid omstreek 1450. Stad en haven zijn buitengewoon sterk bevestigd ; de forten du Hornet en des Flamands beheerschen de reede en den haveningang, en een reeks forten en redouten op de heuvelen rondom stad en haven vormen een sterke verdedigingslinie naar de landzijde; de sterkste verdedigingswerken der reede en van de haven zijn echter gelegen op den van 1782—1853 aangelegden dam; deze is 3638 meter lang, bestaat geheel van rotsblokken van 20 M3., en heeft aan de water-oppervlakte een breedte van 60 meter, op dit platvorm staan de groote zeemuur, die bijna 67 millioen francs heeft gekost, verder vier met het zwaarste geschut bewapende forten (Fort de 1’Ouest, Fort intermédiaire, Fort central, Fort de 1’Est) en hiertusschen rijen van batterijen. Het fort de 1'Est en het sterk bevestigde eiland Pelée verdedigen den oostingang (Passé de 1’Est) der reede; de westingang (Passé de l’Ouest) wordt door het op een klip gebouwde fort Basse Chavagnac verdedigd. Niettemin wordt Cherbourg bij de tegenwoordige hoogte der krijgskunde onverdedigbaar geacht.
C., in de middeleeuwen een dorp rondom een versterkt kasteel kreeg van koning Philippe-Auguste het recht om handel te drijven op Ierland; in 1295 werd het plaatsje door de Engelschen genomen, drie jaar later door de Franschen hernomen, in Juli 1346 door de Engelschen geplunderd;in de 14e en 15e eeuw was het herhaaldelijk de landingsplaats der Engelschen in hunne oorlogen met Frankrijk; 29 Sept. 1418 moest het zich aan den hertog van Gloucester en 12 Aug. 1450 na een belegering van 40 dagen weer aan de Franschen overgeven. Door Karel VII sterk bevestigd kreeg het van de volgende koningen belangrijke voorrechten. In Aug. 1758 vernielde een engelsche vloot onder Howe alle vestingwerken.
