of Buenos-Aires.
1) De zuidelijkste prov der zuid-amerik. republiek Argentinië (sinds 11 Nov. 1859), vroeger een zelfstandige vrijstaat, grenst ten n. aan de Parana en de La Plata-monding, ten o. en z. aan de Atl. Oceaan, ten w. aan de provincie Cordoba en aan de gobernaciones Rio Negro en Pampa, 311162 km2, groot, bestaat grootendeels uit pampas, is geheel bezet met lagunen, en wordt behalve in het z. door de rio Negro en de rio Colorado door de rio Salado, die haar van het n.w. naar het z.o. doorloopt, bewaterd; onder de lagunen zijn de grootste het Mar Chiquita, de Gomez,Epecuën; in het zuiden verheffen zich de granietachtige sierras Ventana, Tandil, Baya, Yolcan enz. tot 270—1080 meter; klimaat gezond en mild, echter wegens de pamperos, zuidweststormen, niet steeds aangenaam; bodem vruchtbaar, in het z o. aan de kust zandig en met duinen bezet; hoofdbedrijf landbouw en veeteelt; 850.000 inw. Tot 1880 was de stad Buenos-Ayres hoofdstad, thans La Plata (65.000 inw.); andere groote steden: BahiaBlanca, Carmende Patagones, Chivilcoi, Campana, Tandil, Mar del Plata aan kaap Corrientes.
2) B., eigenlijk Ciudad de la Nuestra Senora de Buenos-Ayres, hoofdstad (sinds 1862) der Argentijnsche republiek, tot 1880 ook hoofdstad der provincie B., ligt onder 31° 36’ Z.B. en 58° 21’ 33” W.L., aan den 5 tot 8 meter hoogen, op vele plaatsen zeer steilen zuidoever van den 45 km. breeden trechtermond der La Plata-rivier, 200 km. w. van Montevideo, 275 km. van de open zee, ten z. door het gekanaliseerde riviertje Riachuelo begrensd, is zetel van de regeering der republiek, van het Congres, van het diplomatieke korps, der meeste consulaten, en van den aartsbisschop van Argentinië; zij telde in 1857 122,000 inw., in 1888 472,000. op 31 Aug. 1891 546,956, op 30 Juni 1896 690,768, voor de helft uit het buitenland afkomstig, (vooral Italianen, Duitschers en Oostenrijkers, verder, naar getalsterkte, Spanjaarden en Franschen. De stad wordt door een citadel en meerdere forten beschermd en is zeer regelmatig gebouwd; tegen het einde der 19de eeuw kreeg zij twee breede boulevards, de eene van het Plaza (plein) Victoria uitgaande, de andere tusschen de Calle (straat) Cordoba en de Calle Paraguay; de oudere, één verdieping hooge huizen met platte daken worden gaandeweg door op europeesche wijze ingerichte huizen vervangen; de voorsteden Belgrano en San José de Flores zijn reeds bijna geheel met de stad versmolten. B. heeft een 15-tal ruime, zeer schoone pleinen, waaronder moeten vermeld de pleinen S. Martin, Independencia, llde Setiembre en bovenal de Plaza de la Victoria, met den dom en het raadhuis (cabildo); laatstgenoemd plein was tot 1882 van de Plaza 25 de Mayo gescheiden door een 140 meter lange, in moorschen stijl gebouwde winkelgalerij, die in genoemd jaar werd afgebroken, zoodat beide pleinen thans één geheel uitmaken; op dit plein staat een obelisk met het standbeeld dor vrijheid, ter herinnering aan de revolutie van 25 Mei 1810, en verder het regeeringspaleis; daartegenover het ruiterstandbeeld van generaal San-Martin; de kathedraal, veel gelijkenis vertoonende met de Madeleinekerk te Parijs en in 1621 door de Jezuïten begonnen, heeft een schoone fa§ade van wit marmer, en een portiek met 12 korinthische zuilen; het schip is 100 meter lang, 35 breed; verder bezit B. een 14-tal andere r.-kath kerken, vier protestantsche (2 engelsche, 1 duitsche, 1 amerikaansche), vele kloosters en vier ruime Kerkhoven. De oude duitsch-protestantsche kerk, de eerste die die in het voormalig Spaansch-Amerika gebouwd werd, staat onder het consistorium der pruisische provincie Brandenburg, hetwelk ook den predikant aanstelt. Verder zijn van de bouwwerken te B, nog te noemen, het gebouw waar de kamer van afgevaardigden bijeenkomt, het schoonste der stad, de bank, de universiteit, voorheen Jezuïten-college, de munt, het operagebouw (Teatro Colon), het grootste onder het zevental theaters, en het ziekenhuis.
Onder de inrichtingen van onderwijs staat de in 1821 gestichte universiteit, een der beste van geheel Zuid-Amerika, echter slechts zwak bezocht, bovenaan; zij heeft een rechtsgeleerde, medische en philosophische faculteit en beschikt over een bibliotheek van ruim 27.000 banden. Verder bestaat te B. een militaire school (in de slechts door gegoeden bewoonde voorstad Palermo) en een marineacademie, beide door oostenrijksche officieren ingericht, een geestelijk seminarie, een latijnsche school, en een 200-tal lagere scholen, voor de helft openbare, voor de andere helft bijzondere; er zijn ook scholen voor kunst en nijverheid, een historisch en geographisch instituut, een sterrenwacht, een natuurhistorisch museum (opgericht door Burmeister), met uitmuntende verzamelingen fossielen der La Plata, enz., een zoölogischen tuin, te Palermo, en een openbare bibliotheek, van tusschen 70 en 80.000 banden; er verschijnen een honderdtal couranten, waaronder meerdere dagbladen, in allerlei talen. Onder de nuttige instellingen van B. moeten allereerst genoemd het 20-tal ziekenhuizen, waaronder een duitsch, een engelsch, een fransch, een italiaansch, een spaansch, een voor vrouwen, een krankzinnigengesticht, een kraam-inrichting; het grootste ziekenhuis is het in 1611 geopende „General de Hombres”. De Plaza Victoria, de spoorwegstations en vele openbare gebouwen, hebben electrische verlichting, de overige stad heeft gasverlichting. Drink- en huishoudwater leveren de soms 2Ó meter diepe putten. Er wordt weinig in de stad gevent; den kleinhandel in levensmiddelen enz. staan meerdere overdekte markthallen ten dienste. De brandweer en de rioleering van B. laten veel te wenschen over.
Door zijne ligging is B. het natuurlijk middelpunt des handels van het zuiden van het werelddeel; niettemin heeft de stad zich nog geen groothandel kunnen scheppen en evenmin uitgebreide handelsbetrekkingen kunnen aanknoopen, voornamelijk . tengevolge harer veelvuldige financieele crisen, de algemeene speculatiewoede der bevolking en het weinige vertrouwen dat zij zich in handelszaken heeft waardig betoond. De uitvoer bestaat hoofdzakelijk in producten der veeteelt: huiden, wol, gezouten en ongezouten (bevroren) vleesch (vooral naar Havre), tongen, beenderen, beenderenasch, hoorn, enz.: verder in landbouwproducten: mais, koren, vlas (lino), meel; en eindelijk in eenige delfstoffen; de invoer is minstens even groot als de uitvoer en bestaat in metaal en metaalwaren, kolen, papier, manufacturen, timmerhout, spaansche wijnen, duitsche bieren, porcelein, glaswaren, koffie en suiker uit Brazilië. Niettegenstaande de liooge beschermende rechten is de eigen industrie van weinig beteekenis. Den handel staan een 5-tal banken die vertrouwen genieten ten dienste. Consuls-generaal hebben in B.: Brazilië. Denemarken, Italië, Paraguay, Peru, Zweden en Noorwegen, Uruguay en Zwitserland; consulaten of vice-consuls: België, Bolivia, Chili, Duitschland, Griekenland, Hawaï, Nederland, Nicaragua, Oostenr.-Hongarije, Portugal, Rusland, Spanje en de Vereenigde Staten. Wat het verkeer betreft is B. het middelpunt van een net van spoorw., dat zich gedurig uitbreidt; behalve een centraalstation (Estacion central) heeft het nog vele andere stations, vooral in de omgeving van de haven; met Montevideo en tusschengelegen plaatsen aan de Parana en de Uruguay staat B in dagelijksche stoomvaartverbinding, terwijl in het La Plata-gebied de verbindingen tot Brazilië (Cuyaba) reiken) De handel werd langen tijd gedrukt door het ontbreken van een haven, als hoedanig alleen de slechts voor bootjes bruikbare monding der Riachuelo ten dienste stond, totdat in 1874 Esenada, aan de Esenada (bocht) de Barragon, 45 km. z.o. van B., tot invoerhaven van B. werd verklaard; sinds lang dient echter thans de Boca del Riachuelo als haven voor zeilschepen, terwijl de aanleg van haven- en dokwerken aan de stad zelf met kracht is ter hand genomen
Aan de landzijde is de stad omgeven door fraaigelegen villa's en door in agaven- en cactus-aanplantingen gevatte perzik- en olijvengaarden; ten z. van .B. ligt aan beide oevers de Riachuelo de voorstad Barracas; oen uur sporens van B., in het n. w.. ligt Tyre, een druk bezocht ontspanningsoord.
B. werd in 1535 door don Pedro de Mendoza gesticht, en moest wegens de vijandelijke gezindheid der Indianen tot tweemaal toe worden verlaten, tot men er ten slotte in 1580 in slaagde hier een blijvende nederzetting aan te leggen: door haar goede en gezonde ligging, waaraan de stad haar naam dankt, ontwikkelde deze nederzetting zich snel tot een flinke stad. die in 1620 zetel eens bisdoms werd, en in 1700 reeds 16000 inw. telde; in 1776 werd zij de hoofdstad van het gelijknamig onderkoninkrijk, hetwelk het tegenwoordige Bolivia, Paraguay, Uraguay en de latere Argentijnsche republiek omvatte; door het in 1778 geopende verkeer op de La Plata ontwikkelde zij zich verder; in 1806 werd zij door de Engelschen ingenomen, die haar echter kort daarop weer moesten ontruimen ; in 1820 brak hier de revolutie uit die de losscheuring van Spanje tengevolge had; sinds is de geschiedenis van B. eigenlijk die van Argentinië; van 1852—60 was zij hoofdstad van een afzonderlijken staat (Estado independiente de B.). Tot 1867 waren epidemische ziekten, trots het geheel ontbreken van een gezondheidspolitie, liierten eenenmale onbekend; in genoemd jaar kwam het eerst de op de slagvelden van Paraguay gekweekte en naar B. overgebrachte cholera op, die vele slachtoffers maakte en den volgenden zomer terugkeerde; van Jan. tot Mei 1871 werd B. zwaar geteisterd door de gele koorts, die in April reeds 26000 mcnsohen ten grave had gesleept. Verder was deze stad het middelpunt meest aller argentijnsche revolutiën en verkeerde zij herhaaldelijk in den staat van beleg, die laatstelijk nog in Juli 1901 voor den tijd van zes maanden werd afgekondigd.
