Rivier in Zuid-Amerika, in grootte de derde rivier der aarde; haar voornaamste bronarm, de Tunguragua, verlaat het in Peru, op 230 km. n.o. van Lima gelegen meer Lauricocha en vereenigt zich met de Ucayale uit Opper-Peru; zijn loop oostwaarts voortzettend neemt de stroom aan de westelijke grens van Brazilië aan zijn rechterzijde de Yavari, vervolgens de Jutay, hierop links de Japurd, daarna, mede links, de Rio-Negro (welks opperarm, de Caziquiare, in den Orinoco vloeit, zoodat deze groote stroom met de Amazonen-rivier in natuurlijke gemeenschap staat), dan rechts de uit OpperPeru komende Maddra (houtrivier) op, voorts de Topajoz en eindelijk aan dezelfde zijde de Xingü (tsjiengoe), om onder den aequator met drie hoofdarmen, die de eilanden Caviana en Mixiana vormen, in den Atlantischen Oceaan te vallen, na een loop van over 6000 km. De monding dezer rivier is van Ponta do Norte tot Cabo de Magoari 250 km. breed; stroomopwaarts krijgt zij op eenige plaatsen eene breedte van 80 km.; zij is echter wegens hare vele eilanden en zandbanken moeielijk te bevaren.
Vóór de hoofdmonding zendt zij meerdere armen, waaronder de Xajipuru de grootste is, naar het zuiden af, die zich, een bocht makende naar het oosten, met de Tocatins vereenigen tot den breeden zeeboezem Rio Para (zie Tocantins). Het door de ontzaggelijke monding van de Amazonenrivier in den Atlantischen Oceaan stortende water dringt, bij ebgetij, het zeewater 200 km. terug. Toen de ontdekker van deze rivier, Orellana, in 1539 aan de oevers, dieper in ’t binnenland, vele gewapende vrouwen aantrof die zich tegen zijn doortocht schenen te willen verzetten, gaf dit aanleiding tot den naam van Amazonen-rivier, dien zij eigenlijk alleen voert in het beneden-deel van haar loop, van de plaats af, waar de Rio Negro zich in haar uitstort. Tot aan die plaats wordt zij door de Brazilianen Solimores geheeten. Onder de meer dan 200 zijrivieren van' dezen reuzenstroom zijn er 17 van den eersten rang (van 1500 tot 3500 km. lengte), waardoor zij een stroomgebied van bijna 6 millioen km‘A omvat.
