v. (-sen),
1.staafvormig voorwerp waar om of waarmede iets ronddraait, in ’t bijz. de meestal ijzeren stang waaraan de wielen van een wagen draaien; — per as, door middel van een wagen of rijtuig, per spoor ; in een molen : houten of ijzeren balk die met de daardoorheen gestoken roeden of wieken ronddraait; — op een schip : de spil waarmee de schroef ronddraait;
2.(sterrenk.) lijn waarom men zich voorstelt dat een hemellichaam draait en welker uiteinden de polen zijn; as des hemels of hemelas, middellijn van de schijnbare hemelbol, waarom diens schijnbare rotatie plaats grijpt; as der ecliptica, middellijn van de schijnbare hemelbol, die loodrecht staat op ’t vlak der ecliptica ; — (dicht.) steunsel: ’t Heelal davert op zijn assen ;—
3.(meetk.) rechte lijn om welke een figuur draait die een omwentelingsoppervlak of -lichaam beschrijft: as van een cilinder, kegel, bol; bij uitbreiding : as van een regelmatig prisma, lijn die de middelpunten der eindvlakken verbindt; — rechte lijn die een vlakke figuur in twee symmetrische helften verdeelt: grote en kleine as ener ellips ; — lijn waarop in de anal. meetk. de coördinaten van een punt worden uitgezet: — (bouwk.) lijn waardoor een tekening in twee symm. delen verdeeld wordt; — as van een weg, lijn in de lengte langs ’t midden van de weg getrokken; lange en korte as van een schip, de twee lijnen om welke het schip zijn slingerende en zijn stampende beweging volbrengt;
4.(nat.) elke lijn die bij een bolvormige spiegel door ’t krommingsmiddelpunt, bij een lens door het optisch middelpunt gaat; — as van een verrekijker, lijn door de optische middelpunten der lenzen, vizierlijn ; — as van het slingervlak, verticaal door het ophangpunt; — as van een magneet, verbindingslijn der beide polen; — as van een kristal, lijn ten opzichte waarvan de grensvlakken symmetrisch gelegen zijn; — (ontleedk.) lijn waarom de draaiing in het gewricht plaats grijpt: — as van de draaier, uitsteeksel op de tweede halswervel, waarom de eerste draait:
5.(plantk.) centrale deel der plant, waaromheen de bladachtige organen bevestigd zijn; — as ener bloeiwijze, stengeldeel waaromheen de bloemen geplaatst zijn ;
6.(hist.) ben. voor de samenwerking der fascistische mogendheden en voor de groep dezer staten zelf.
