toko 1

betekenis & definitie

toko [winkel]. Toko is in Nederlands-Indië, zowel onder de Europenanen als onder de inlanders, een ‘winkel’, een ‘magazijn van allerlei koopwaren’, een ‘bazaar’ waar van alles te verkrijgen is. Men houdt het woord gewoonlijk voor Chinees, hoewel prof. Roorda in zijn Javaanse handwoordenboek onder toko achter Chinees een vraagteken heeft geplaatst. Prof. Hoffmann, die ik over dit woord raadpleegde, schreef mij daarover het volgende: ‘Wanneer het zeker is dat het woord toko niet tot de Indische talen behoort, maar Chineesch is, dan kan het, hoewel ik een samengesteld woord toko, dat zooveel als bazaar zou moeten beteekenen, nog niet gevonden heb, niets anders zijn dan eene samenstelling van Toe, Kantondialect To, plaats, lokaal, en Koe, magazijn. Toe-koe of To-ko betekent dan "het plaatselijk magazijn, het magazijn voor een bepaalde plaats", in denzelfden zin als wij van plaatselijk bestuur, van lokale tongvallen spreken.’

Deze verklaring, hoewel niet onaannemelijk, toont echter dat toko, voorzover bekend is, geen gewone Chinese uitdrukking is. En wat de reserve betreft, door prof. Hoffmann gemaakt: ‘wanneer het zeker is dat het woord toko niet tot de Indische talen behoort’ moet worden opgemerkt dat het zeer gewaagd zou zijn die verzekering te geven. In het Javaans is toekoe, in sommige streken bijna als toko uitgesproken, het gewone woord voor ‘kopen’. Het betekent weliswaar nooit een winkel of magazijn, maar hoe lichtelijk kan door de onkunde van Chinezen of Europeanen het woord in de betekenis van winkel zijn overgegaan. Men kan zich bijvoorbeeld zeer goed voorstellen dat men een winkel aanvankelijk een tokohuis, dat is een ‘koophuis’, heeft genoemd en dit tokohuis allengs tot enkel toko heeft afgekort.

Hoezeer het woord toko het burgerrecht in de Nederlandse taal heeft verkregen, blijkt uit de zeer gewone samenstelling tokohouder. Ook begint men reeds aan enige magazijnen of verkoophuizen in onze grote steden de naam van toko te geven.