bataten, patatten

betekenis & definitie

bataten, patatten [zoete aardappel]. Bataten of pataten (patatten) is de met de plant zelf uit Amerika afkomstige naam van een Convolvulacee, die door de botanici Batatas edulis genoemd wordt en wier eetbare, vlezige en zoet smakende knollen onder de voedingsstoffen van de tropische gewesten een belangrijke plaats innemen. Volgens Nieremberg, Historia Naturae 1, XV, p. 90, aangehaald bij Rumphius, Amboinsch Kruydboek, deel V, p. 369, zou het woord batatta uit Haïti afkomstig zijn, hetgeen het door Rumphius enigszins in twijfel getrokken gevoelen bevestigen zou, dat dit knolgewas door Spanjaarden en Portugezen uit Amerika naar Manilla en vandaar naar de Molukken en andere gewesten van de Indische Archipel is overgebracht. Het voorkomen van de bataten in het wild, zelfs op eilanden waar nooit geregelde vestiging van Europeanen plaats had, is hiertegen, blijkens vele soortgelijke gevallen, geen afdoend bewijs. Ook Piso, De Indiae utriusque re naturali, p. 254, beschrijft de bataten als een Amerikaans gewas, waarvan hij de Peruaanse en Braziliaanse namen opgeeft.

De naam bataten, Portugees en Spaans batáta, is ongetwijfeld weer door de Spanjaarden en Portugezen tegelijk met de plant zelf verspreid en door de Nederlanders in Indië, gelijk ook door de Maleiers (zie Rumphius p. 368) van hen overgenomen. Ook is hij in de vorm Batatas de botanische naam geworden van het geslacht waartoe deze plant behoort.

Men noemt de bataten dikwijls ook ‘zoete aardappelen’ en inderdaad hebben zij met de gewone aardappelen, Solanum tuberosum, veel overeenkomst. Vandaar dat, toen de aardappelen die in de bergen van Peru en Chili in het wild groeien, maar reeds in overoude tijden door cultuur over Amerika verspreid zijn, het eerst in Engeland bekend werden, zij daar, als uit Virginia ingevoerd, met de naam van Batatas Virginiana bestempeld werden. Hieruit laat zich ook verklaren dat potatoes, een verbastering van batatas, de gewone naam van de aardappelen in het Engels is gebleven. Evenzo heten in het Zweeds de aardappelen doorgaans potates of potäter, en ook in andere talen wordt dit knolgewas nog wel eens bataten of pataten genoemd.

Van Dale verklaart bataten door ‘groene aardappelen’. Ik denk dat dit een verschrijving is voor ‘zoete aardappelen’, onder welke naam de bataten algemeen bekend zijn. Er bestaan, zoveel ik weet, geen andere groene aardappelen dan die welke, boven de grond groeiende en daardoor aan de lucht blootgesteld, een groene kleur hebben aangenomen. Doch het is ondenkbaar dat men aan deze, die niets dan gewone aardappelen zijn, de naam zou gegeven hebben van een plant die tot een geheel andere plantenfamilie en tot de voortbrengselen van de tropische gewesten behoort.