alkatief 1

betekenis & definitie

alkatief [tapijt]. Baldaeus, Malabar en Choromandel, p. 183, van de levenswijze van de Europeanen in die gewesten sprekende, zegt: ‘Zelden slaapt men op bedden, maar op alcativen of matrassen.’ Het woord alcatief is het Spaans-Portugese alcatifa, alquetifa, dat denkelijk in Baldaeus’ tijd ook onder de Nederlanders in Indië zozeer bekend was, dat hij het zonder verklaring kon gebruiken. Het is dus een woord dat wij in Indië van de Portugezen overnamen, maar de oorsprong is kennelijk Arabisch. Engelmann, de eerste bewerker van het zo vaak op naam van prof. Dozy aangehaalde, en inderdaad door deze geheel omgewerkte en met de belangrijkste artikelen vermeerderde Glossaire des mots espagnols et portugais dérivés de l’Arabe, verklaart het door het Arabisch al-qatîfa ‘tapis, couverture’, en verwijst naar een noot van Dozy in zijn Dictionnaire des noms des vêtements chez les Arabes, p. 232. In de bedoelde noot wordt een plaats aangehaald uit Marmols Descripción de Africa, die een volledige verklaring geeft van de woorden van Baldaeus en aldus luidt: ‘De gewone bedden der aanzienlijken bestaan uit die harige alcatifa’s die ons uit Afrika worden aangebracht. Deze worden onderscheiden malen dubbel gevouwen, terwijl een lange omslag dient om het lijf van boven te bedekken.’

Nog heden is het woord alkatief in Nederlands-Indië in gebruik, hoofdzakelijk in de betekenis van een tapijt of vloerkleed, die het ook in het Arabisch bezit, zoals mede door Dozy in zijn Dictionnaire détaillé is aangetoond. Weitzel, Batavia, p. 113: ‘Onder de tafels vindt men nog wel eens een sierlijk karpet, en vóór de canapé’s vaak zeer schoone alkatieven of vloerkleedjes.’

Prof. De Goeje heeft mij meegedeeld dat hem toevallig bij de inzage van oude rekeningen gebleken is dat nog in het begin van deze eeuw alkatieven als handelsartikel werden vermeld.