Technische encyclopedie

Winkler Prins (1975)

Gepubliceerd op 23-01-2025

ELEKTRICITEIT

betekenis & definitie

(Fr.: électricité; Du.: Elektrizität; Eng.: electricity). Door bepaalde stoffen langs elkaar te wrijven kunnen effecten worden opgewekt die samenhangen met wat wel de ‘elektrische natuur’ van de materie wordt genoemd.

Een kunststofkam die door droog haar wordt gehaald, zal vervolgens een aantrekkende werking op het haar uitoefenen (dat in zekere zin te berge kan rijzen). Ook kunnen knetterende geluiden worden waargenomen die in het donker met allerlei lichtverschijnselen gepaard blijken te gaan.

Reeds de oude Grieken constateerden dit wanneer ze langs barnsteen met huiden wreven, zodat er een duidelijke reden voor bestaat dat elektron (Grieks = barnsteen) in ons spraakgebruik is opgenomen. Langzamerhand werd men steeds vaardiger in het hanteren van apparatuur waarmee deze verschijnselen onder controleerbare omstandigheden konden worden bestudeerd. Het model dat er door wrijving ‘iets’ van de ene partner overging naar de ander, zodat de een te veel kreeg ten koste van de ander vergeleken met de oorspronkelijke neutrale toestand, bleek zeer vruchtbaar. Dat ‘iets’ noemde men de hoeveelheid elektriciteit die zowel meer als minder dan nul kon bedragen, zodat de qualificaties positief en negatief zinvol werden. In de serie: konijnevel, glas, wol, kattevel, zijde, katoen, barnsteen, zwavel, wordt materiaal positief geladen wanneer men erlangs wrijft met een stof die in genoemde reeks erop volgt; wrijven met een voorgaande stof leidt tot negatieve oplading.

Tegenwoordig spreekt men van de (elektrische) lading(stoestand) van een voorwerp, die positief of negatief kan zijn. Bij het steeds verder ontleden van de materie is men gestuit op twee elementaire deeltjes: het proton en het elektron, die de kleinste hoeveelheid positieve resp. negatieve elektriciteit bezitten (in de meest gangbare eenheid: ca. 1,6 × 10−19 coulomb); zij vormen dus de natuurlijke eenheden van de elektrische lading. Is het aantal protonen en elektronen in een systeem gelijk dan is het elektrisch neutraal. Is er een verschil dan is het systeem geladen. Geladen lichamen oefenen krachten uit op andere voorwerpen (neutraal of geladen). Verkeren ze in rust dan worden deze krachten door de wet van Coulomb beschreven; men spreekt dan van zuiver elektrische krachten.

Is er een ladingsbeweging (elektrische stroom) dan treden er ook zgn. magnetische effecten op. De wisselwerkingen tussen verschillende ladingen worden beschreven in de leer van het elektromagnetisme, waarvan de elektrostatica, de magnetostatica en de elektrodynamica deel uitmaken.

< >