(Fr.: cryptographie; Du.: Kryptographie; Eng.: cryptography), geheimschrift dat zich bedient van letters, symbolen, sjablonen enz., alsmede van vercijfer-(chiffreer-) en ontcijfer-(dechiffreer) machines. De vele cryptografische systemen kunnen in drie groepen worden verdeeld nl. in verplaatsings- of transpositiesystemen, in vervangings- of substitutiesystemen en in verplaatsings-vervangingssystemen, waarbij beide methoden tegelijk worden toegepast.
Het principe bestaat daaruit dat in de plaats van de letters, cijfers enz van oorspronkelijke bete- kenis (‘klare schrift’, ‘klare tekst’ genoemd) andere geheime elementen treden van een geheel ander schriftbeeld en betekenis. Bij het transpositiesysteem worden de letters van het normale woord in een andere volgorde geplaatst; bij het substitutiesysteem worden zij daarentegen door andere elementen vervangen.
Om een cryptogram te kunnen dechiffreren moet men als ingewijde een ‘sleutel’ hebben (en als niet-ingewijde eerst de sleutel opsporen). Door middel van chiffreermachines kunnen klare schriften in geheimschriften worden omgezet. De constructie is zodanig, dat bij het aanslaan van de enkele letters van het klare schrift andere letters enz. dan de aangeslagene, op het papier verschijnen. Bij het instellen van dezelfde sleutel ontvangt de ingewijde, bij het aanslaan van de tekst van het geheimschrift op zijn eigen machine, automatisch het klare, oorspronkelijke schrift.
De sterkte van de geheimhouding wordt bepaald door de kwaliteit van de sleutel. In vele cryptografische systemen, ook in de machinale, wordt de sleutel gevormd door een reeks symbolen (letters of cijfers), welke aan de chiffreerkant en de dechiffreerkant beschikbaar moet zijn.
Deze reeks kan een geheel willekeurige volgorde der sleutelsymbolen hebben (éénmalig gelote sleutel), of een pseudo-willekeurig karakter dragen. De reeksen pseudo-willekeurige symbolen kunnen op het moment dat zij nodig zijn, ter plaatse machinaal worden opgewekt uit een veel kleinere sleutel. De reeksen willekeurige symbolen dienen tevoren te worden vervaardigd en aan de chiffreer- en de dechiffreerzijde materieel aanwezig te zijn. De geheimteksten met sleutelreeksen bestaande uit willekeurig gelote symbolen, zijn slechts ontcijferbaar voor degenen die deze sleutel bezitten.