Technische encyclopedie

Winkler Prins (1975)

Gepubliceerd op 10-01-2025

BALANS

betekenis & definitie

(Fr.: balance; Du.: Waage; Eng.: (pair of) scales, balance), benaming die in de techniek wordt gegeven aan een verscheidenheid van instrumenten, constructies of onderdelen daarvan.

In de bruggenbouw wordt met balans (of wip) aangeduid het beweegbare bovenste deel van een ophaalbrug, bestaande uit een tweetal draaibaar opgelegde liggers met draaipunt (priemen), gekoppeld door een dwarsverband, en dienende om de werking van de ballast via ophangstaven of -kettingen over te dragen op het val van de brug.

In de stoomtechniek is de balans het onderdeel van een balansmachine waardoor de beweging van de zuigerstang op de drijfstang wordt overgebracht.

In de spoorwegtechniek is de balans het apparaat dat het totale gewicht van locomotief, tender enz. gelijkmatig over de gezamenlijke astappen verdeelt.

In de elektrotechniek is de elektromagnetische balans of stroombalans een weegtoestel om de elektromagnetische kracht (lorentzkracht) te meten, die door een magnetisch veld of een stroomdraad op de stroomketen van de balans wordt uitgeoefend. Er geldt:

F = qv × B = il × B

waarin F de (lorentz)kracht die een met snelheid v bewegende elektrische lading q in een magnetisch veld met veldsterkte B ondervindt, opgevat als vectorprodukt van v en B. Voor de meting en om als eenheid van de veldsterkte vast te leggen, kan de bewegende lading q in een stroomdraad met lengte l worden opgevat als een elektrische stroom i met il = qv. De elektromagnetische balans moet evenals de gewone balans twee krachten in evenwicht brengen, nl. de door een magnetisch veld met veldsterkte B opgewekte elektromagnetische kracht op een stroom i enerzijds, en een bekend gewicht anderzijds; het produkt van stroom en veldsterkte wordt door het toestel gemeten zodat indien een van beide grootheden bekend is, de andere berekend kan worden. Een van de nauwkeurigste toestellen is de balans van Cotton, dat als werkzaam gedeelte van de stroomketen een kort recht lint (van bekende lengte) bevat waarop het magnetische veld loodrecht inwerkt.

In de radiotechniek is de balansschakeling een potentiometerschakeling die dient voor het instellen van de geluidsniveaus van elk van de kanalen van een stereoversterker.

In de uurwerkmakerij is de balans (of onrust) het onderdeel, dat met het échappement in verbinding staat en regelmatige schommelingen maakt; is de balans zodanig geconstrueerd dat de invloeden van de temperatuur worden opgeheven, dan spreekt men van compensatiebalans.

De naam balans is tevens gegeven aan een groot aantal natuurkundige instrumenten waarmee de kracht wordt bepaald die het gravitatieveld van de aarde (op een bepaalde plaats) op een massa uitoefent en waarmee het mogelijk is hoeveelheden goederen met elkaar of met een standaard te vergelijken. Voorts zie Wegen.

< >