Peil trekken op iemand of iets

betekenis & definitie

staat maken op, gewoonlijk met de ontkenning: op iemand of iets geen peil kunnen trekken, op iemand of iets geen staat kunnen maken; ook geen gissing kunnen maken omtrent zijn reacties enz. De sinds de 18de e. gangbare zegswijze is ontleend aan het zeewezen, waar men onder peilen verstaat het door middel van een peiltoestel, dat op het kompas in het horizontale vlak beweegbaar is, bepalen van de plaats waar men zich op zee bevindt. Voor die peiling richt men zich op een vast punt, een plaats die met zekerheid bekend is (bijv. een vuurtoren). Iets peilen, iets in de peiling nemen, peil trekken op iets betekent zijn bestek maken, zijn raming, gissing, berekening daarop maken. Zo kan men een vuurtoren peilen, de hoek bepalen, de kust peilen, waarnemen en bepalen hoever zij van een schip verwijderd is en in welke richting zij ligt; vandaar overdrachtelijk geen peil kunnen trekken op iemand, geen berekening op hem kunnen vestigen, niet op hem af kunnen gaan. Vgl. Fr. faire fond sur quelqu’un; s’appuyer, tabler sur quelque chose.