Een uiltje knappen of vangen

betekenis & definitie

een (middag)slaapje doen, naar het lek (of het lekken van de goot) luisteren. Hoe deze uitdr. verklaard moet worden, is niet duidelijk; het vangen van een uiltje (een vlinder) kan alleen door een vlugge beweging geschieden en het is dus geen geschikt beeld voor even een slaapje doen. Ook de gedachte aan „zich even afzonderen” komt er nauwelijks bij te pas. Opmerkelijk is dat in zeemanstaal een uiltje vangen betekent: door onoplettendheid van de stuurman plotseling overstag gaan, door de wind gaan. Daar dit juist het geval zal zijn als de stuurman slaperig is, of even indut, mag men misschien aannemen dat de uitdr. in deze toepassing het eerst gebezigd is; hoe dan echter het overstag gaan aangeduid geworden is met een uiltje vangen is ook niet duidelijk. De uitdr. komt in de 17de eeuw o.a. voor bij Hooft, Ged. 2, 463; Heemskerk, Minnekunst (anno 1626), bl. 459: ,,’t Soete groen, tot een verwonder Lancx het water weeldrigh groeyt, Dat het vruchtbaerlyck besproeyt. ’t Welck my ’s middaghs doet verlanghen Om een uiltjen op te vanghen: Waer ick ’t slapen vind so soet Als ghy op u pluym-bed doet.” Te vergelijken is de Groningse uitdr. vlinder knippen, spijbelen; het Hd. eine Eule fangen, „ein Mittagsschläfchen halten”; een puisje vangen (zie ald.).