1. Oorzaak. (Tgd EFFECTUS, Uitwerksel). Illud est proprie causa alicuius, sine quo esse non potest, S.
THOMAS, SUM. THEOL. Ill, Q. 86, A. 6, SED C., Dit is eigenlijk oorzaak van iets, zonder het welke dit laatste niet zijn kan. — Proprie causa dicitur, ad quam ex necessitate sequitur aliquid, S. THOMAS, QU. DISP. DE MALO, Q. 3, A. 3, AD 3, Oorzaak wordt eigenlijk dit genoemd waarop noodzakelijk iets volgt. — Illa dicuntur esse principia et causae rerum naturalium, ex quibus sunt et fiunt per se et non secundum accidens, S.THOMAS, COMM.
IN I PHYSIC. LECT. 13, N° 2, Dit wordt eigenlijk beginsel en oorzaak van de dingen in de natuur genoemd, waaruit laatstgenoemde uiteraard en niet gevallijk voortkomen. — Unumquodque cognoscitur per suam causam, S. THOMAS, COMM. IN III ETHIC NIC. LECT. 4, Alles kennen we dankzij de oorzaak. — Quattuor s(u)nt genera causarum, duo ex bis sunt partes essentiae scilicet materia et forma, s. THOMAS, COMM.
IN III PHYS. LECT. 5, N° 15 Daar zijn vier soorten van oorzaken, en twee onder die, stof en vorm namelijk, maken de wezenheid uit. — Causae quaedam sunt ex quibus necessario sequitur effectus, quae impediri non possunt, et in istis causis habet causatum esse certum et determinatum ... Quaedam autem sunt causae ex quibus consequuntur effectus ut in maiori parte, sed tamen deficiunt in minori parte, unde in istis causis effectus futuri non habent certitudinem absolutam, sed quandam, inquantum sunt magis delerminatae causae ad unum quam ad aliu-, ... sed quaedam causae sunt quae se habent ad utrumque, et in istis causis effectus de futuro nullam habent certitudinem vel determinationem, S. THOMAS, COMM. IN I SENT., D. 38, Q. I, A. 5, SOL., Daar zijn sommige oorzaken waaruit noodzakelijk het uitwerksel volgt, zoodat dit laatste niet kan verhinderd worden en in dergelijke oorzaken heeft wat er door veroorzaakt wordt een vast en bepaald aanzijn, daar zijn andere oorzaken waaruit gewoonlijk, hoewel niet immer, het uitwerksel volgt en in dergelijke oorzaken heeft het te volgen uitwerksel geen onbetwistbaar, maar alleen een waarschijnlijk aanzijn; die oorzaken gaan namelijk bij voorkeur een bepaalde richting uit.
Eindelijk zijn er nog oorzaken die even fel naar beide kanten hellen en in laatstgenoemde oorzaken bieden de te volgen uitwerkselen heelemaal geen vastheid noch vooraf bepaaldheid. — Quando ... causa et effectus conveniunt in nomine, tunc illud nomen magis praedicatur de causa quam de effectu, S. THOMAS, COMM. IN I ANAL. POST. LEGT. 6, N° 4, Wanneer oorzaak en uitwerksel met een zelfden naam genoemd worden, dan eischt de oorzaak bewusten naam meer voor zich op dan het uitwerksel. — Necesse est ... quod potestati cuiuslibet causae subsit omne illud quod potest contineri sub proprio obiecto virtutis eius. S.
THOMAS, COMM. IN VI ETHIC. NIC. LECT. 2, Het kan niet anders of aan de macht van een bepaalde oorzaak is alles onderworpen wat bij het eigen voorwerp van zijn vermogen hoort. — Omnis causa inquantum est causa, est naturaliter prior suo causato, S. THOMAS, DE PRINCIPIIS NATURAE, Elke oorzaak gaat, in zoo ver ze oorzaak is, van natuur haar uitwerksel vooraf. — Cumeffectus dependeant a causa, posito effectu necesse est causam praeexsistere, S. THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 2, A. 2, C., Daar ... de uitwerkselen afhangen van de oorzaak, kunnen we uit de werkelijkheid van een uitwerksel besluiten tot het vooraf bestaan van zijn oorzaak, THEOL. SUM. I, 48. — Cum ... effectus aliquis nobis est manifestior quam sua causa, per effectum procedimus ad cognitionem causae, S.
THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 2, A. 2, C., Wanneer ... een uitwerksel ons beter bekend is dan zijn oorzaak, dan komen wij door het uitwerksel tot de kennis van de oorzaak, THEOL. SUM. I, 47. — Effectus aliquando est notior causa quoad nos et secundum sensum, licet causa sit semper simpliciter el secundum naturam notior, s. THOMAS, COMM.
IN I ANAL. POST. LECT. 23, N° 4, Het uitwerksel is weleens wat ons en vooral de zintuigen betreft, meer kenbaar dan de oorzaak, in volstrekten zin en wat de natuurlijke verhoudingen betreft is echter de oorzaak meer kenbaar. — Nihil... est causa sui ipsius, S. THOMAS, SUM. THEOL. I-II, Q. 20, A. 3, ARG. 3, Niets is oorzaak van zichzelf — Causae sunt sibi invicem causae, De oorzaken strekken elkander tot oorzaak. — Causa est potior causato, S.
THOMAS, SUM. THEOL., I, Q. 60, A. 4, ARG. 2, De oorzaak is voortreffelijker dan het uitwerksel. — Causa prior est suo effectu, De oorzaak gaat haar uitwerksel vooraf. — Causae aequalitas causat aequalem effectum, Gelijke oorzaken brengen gelijke uitwerkselen teweeg. — Quidquid est in effectu est in causa, Alles wat een uitwerksel meebrengt schuilt in de oorzaak. — Posita causa ponitur effectus, S. THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 14, A. 8, ARG. 2, Is er een oorzaak, dan is er een gevolg, THEOL. SUM.
I, 325. Remota causa, necesse est removen effectum, S. THOMAS, SUM. THEOL. I-II, Q. II 2, A. 3, ARG. 2, Als de oorzaak, weggenomen is, moet ook het gevolg weggenomen worden, THEOL. SUM.
XI, 108. — Posito effectu ponitur causa, Waar een uitwerksel is is ook een oorzaak. — Sublato effectu aufertur causa, Valt het uitwerksel weg, dan valt ook de oorzaak weg. — Posita causa in esse, non ponitur in actu, nisi ponatur in operando, S. BONAVENTURA, COMM. IN I SENT., DIST. 45, A. 2, Q. 2, AD ARG. 2, Een oorzaak die reeds aanzijn heeft wordt eerst metterdaad oorzaak wanneer ze handelend optreedt. — Antequam res sit, non habet esse nisi in causis suis, s. THOMAS, COMM. IN I SENT., DIST. 38, Q. I, A. 3, SOL., Vooraleer iets is heeft het alleen in zijn oorzaak aanzijn. — Diversorum ... diversae sunt causae, S.
THOMAS, I DE REGIMINE PRINCIPUM C. I, Verschillende uitwerkselen hebben verschillende oorzaken. — Ouidquid fit cautsam habet, Alles wat tot stand komt heeft zijn oorzaak. — Causa accidentalis, Bijkomstige oorzaak, BEYSENS, ONTOLOGIE 85. Causa activa, Werkdadige oorzaak. Causa actualis, Daadwerkelijke oorzaak. Causa adaequata, Adaequate oorzaak. Causa adiuvans, Helpende oorzaak. Causa aequivoca, Ongelijksoortige oorzaak. Causa agens, Werkende oorzaak. Duplex est causa agens, principalis et instrumentalis, S. THOMAS, SUM. THEOL. III, Q. 62, A.
I, C., Er is ... een dubbele werkende oorzaak, te weten, de hoofdoorzaak en de werktuigelijke oorzaak, THEOL. SUM. XXII, 57-58. — Causa altior, Hooger oorzaak. Quanto ... aliqua causa est altior, tanto est communior et efficacior, et quanto est efficacior, tanto profundius ingreditur in effectum et remotiori potentia ipsum reducit in actum, S. THOMAS QU. DISP. DE POTENTIA Q. 3, A. 7, C., Hoe hooger een oorzaak is, hoe algemeener en doeltreffender is ze en hoe meer ze doeltreffend is, zoo dieper grijpt in het uitwerksel in en brengt dit laatste te beter van verwijderden aanleg tot daad. — Causa altissima, Hoogste oorzaak, allerhoogste oorzaak. Causa altissima in aliquo genere, Hoogste oorzaak in een bepaald opzicht. Causa altissima simpliciter, Onvoorwaardelijk hoogste oorzaak. Causa analoga, Deelsgelijkende oorzaak. Causa animalis, Dierlijke oorzaak. Causa appropriata, Eigen oorzaak.
Causa causarum, Oorzaak der oorzaken. Quidquid est causa causae, est causa causati, S. THOMAS, QU. DISP. DE MALO, Q. 3, A. I, ARG. 4, Wat de oorzaak teweegbrengt brengt ook het uitwerksel teweeg. — Causa coacta, Gedwongen oorzaak. Causa coadiuvans, Helpende oorzaak. Causa cogens, Dwingende oorzaak. Causa cognoscendi, Kenoorzaak. Causa communis, Gemeenschappelijke oorzaak. Cum omnia contraria conveniant in uno communi, necesse est in eis supra causas contrarias proprias inveniri unam causam communem, s. THOMAS, SUM.
THEOL. I, Q. 49, A. 3, C., Daar alle tegendeelen iets gemeenschappelijks hebben, moeten ze boven hun eigen onderling strijdende oorzaken uit nog een gemeenschappelijke oorzaak hebben. — Causa complementaria, Bijoorzaak, aanvullende oorzaak. Causa completa, Volledige oorzaak. Impossibile est quod duae causae completae sint immediatae unius et eiusdem rei, S. THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 52, A. 3, C., Eén en dezelfde zaak kan niet rechtstreeks op twee volledige oorzaken teruggaan. — Causa composita, Samengestelde oorzaak. Causa concurrens, Medewerkende oorzaak. Causa conservans, Instandhoudende oorzaak. Causa consilians, Aanradende oorzaak. Causa conspecialis, Soortgelijke oorzaak. Causa constitutiva, Samenstellende oorzaak. Causa consubstantialis, Medezelfstandige oorzaak. Causa consummativa, Voltrekkende oorzaak. Causa contingens, Wisselvallige oorzaak. Causae coordinatae, Onderling gerangschikte oorzaken. Causa corporalis, Lichamelijke oorzaak. Causa creans, Scheppende oorzaak. Causa creatrix, Scheppende oorzaak. Causa defectibilis, Ontoereikende oorzaak, in gebreke blijvende oorzaak. Causa defectiva, Ontoereikende oorzaak, in gebreke blijvende oorzaak. Causa deficiens, In gebreke blijvende oorzaak, JANSSENS, GOD ALS SCHEPPER, 53, ontoereikende oorzaak. Causa determinata, Bepaalde oorzaak. Causa directa, Rechtstreeksche oorzaak.
Causa disponens, Geschiktmakende oorzaak, VAN COPPENOLLE, ALGEMEENE SAKRAMENTENLEER I24. Causa dispositiva, Geschiktmakende oorzaak. Non sic idem effectus causae naturali et divinae attribuitur, quasi partim a Deo et partim a naturali agente fiat, sed totus ab utroque secundum alium modum, s. THOMAS, S. C. GENT. III, 70, Een zelfde uitwerksel wordt niet aldus aan een natuurlijke oorzaak en aan de goddelijke kracht toegeschreven, alsof het voor een deel van God en voor een deel van de natuurlijke oorzaak voortkwam, maar integendeel komt het heelemaal, hoewel op verschillende wijze, van elk van beide voort. — Causa effectiva, Bewerkende oorzaak. Causa efficax, Doeltreffende oorzaak. Causa efficiens, Werkende oorzaak, POTTERS v, 141, bewerkende oorzaak, voortbrengende oorzaak, POTTERS 11, 297, werkoorzaak, DOODKORTE, MAAT EN METEN, 45. Causa efficienti assimilatur effectus, Het uitwerksel betrekt zijn geaardheid van de bewerkende oorzaak. — Causa efficiens coordinata, Toegevoegde bewerkende oorzaak. Causa efficiens partialis, Gedeeltelijke bewerkende oorzaak. Causa efficiens subordinata, Ondergeschikte bewerkende oorzaak. Causa emanativa, Uitvloeiende oorzaak. Causa essendi, Zijnsoorzaak. Ea quae sunt aliis causa essendi s(u)nt maxime vera, S. THOMAS, COMM.
IN II METAPHYS. LECT. 2, Wat het aanzijn van een ander wetten tot oorzaak strekt is boven alles waar. — Causa exemplaris, Voorbeeldelijke oorzaak, VAN OORSCHOT 143, vooruitbeeldende oorzaak, POTTERS 11, 182, vooraf beeldende oorzaak, oorbeeldelijke oorzaak, oorbeeldoorzaak, JANSSENS, DE H. DRIEVULDIGHEID, 92, Causa exterior, Uiterlijke oorzaak. Causa externa, Uitwendige oorzaak. Causa extrinseca, Uiterlijke oorzaak. Causa factrix, Vervaardigende oorzaak. Causa fatalis, Noodlottige oorzaak. Causa fiendi, Oorzaak der wording. Causa finalis, Doeloorzaak, DOODKORTE, MAAT EN METEN 44, eindoorzaak, JANSSENS, GOD ALS SCHEPPER 66.Prima ... inter omnes causas est causa finalis S. THOMAS, SUM. THEOL., I-II, Q. I, A. 2, C., De eerste onder alle oorzaken is het laatste doel, DE COCK, OVER HET GELUK, 151. — Causa ... finalis non causat seorsim aliquid ab agente, s.
THOMAS, COMM. IN III PHYSIC. LECT. 5, N° 15, De doeloorzaak veroorzaakt niet iets anders dan de bewerker. — Causa formalis, Vormelijke oorzaak, JANSSENS, HET MYSTERIE DER VERLOSSING II, vormoorzaak. Causa formalis, quae est causa quasi ratio rei, simul esse incipit cum re, cuius est forma, S. THOMAS, COMM. IN XII METAPHYS. LECT. 3, De vormelijke oorzaak, die als de grond van een wezen is, vangt samen met het wezen waaraan ze tot vorm strekt, aan te zijn — Causa fortuita, Gevallijke oorzaak. Causa generans prohibens, Hinderpalen bereidende oorzaak. Causa gubernativa, Besturende oorzaak. Causa immanens, Inblijvende oorzaak. Causa immediata, Onmiddellijke oorzaak. Causa immobilis, Onbewegelijke oorzaak. Causa impediens, Verhinderende oorzaak. Causa impellens, Aandrijvende oorzaak. Causa imperfecta, Onvolmaakte oorzaak. Causa in actu, Metterdaad werkende oorzaak. Loquendo de causis in actu necessarium est causam et causatum simul esse, S.
THOMAS, DE PRINCIPIIS NATURAE, Wanneer het gaat over metterdaad werkende oorzaken, dan kan het niet anders of oorzaak en uitwerksel moeten samen aanzijn hebben. — Causa in potentia, Oorzaak in aanleg. Causa inadaequata, Niet adaequate oorzaak. Causa incompleta, Onvolledige oorzaak. Causa indefectibilis, Niet in gebreke blijvende oorzaak. Causa indeterminata, Onbepaalde oorzaak. Causa indirecta, Onrechtstreekse oorzaak. Causa inferens, Gevolgen meebrengende oorzaak. Causa inferior, Lagere oorzaak. Causa influens, Beïnvloedende oorzaak. Causa inhaerens, Aanklevende oorzaak. Causa instrumentalis, Werktuigelijke oorzaak, VAN COPPENOLLE, ALGEMEENE SAKRAMENTENLEER 81, werktuigoorzaak. Causa ... instrumentalis non agit pervirtutem suae formae, sed solum per motum, quo movetur a principali agente, S. THOMAS, SUM. THEOL. in, Q. 62, A.I, C., Een werktuigelijke oorzaak werkt niet door de kracht van haar vorm, maar alleen door de beweging waardoor ze bewogen wordt door de hoofdoorzaak, THEOL. SUM. XXII, 58. — Causa instrumentaria, Werktuigelijke oorzaak. Causa insufficiens, Ontoereikende oorzaak. Causa intellectualis, Verstandelijke oorzaak. Causa interior, Innerlijke oorzaak. Causa intermedia, Tusschenoorzaak. Causa interna, Inwendige oorzaak. Causa intrinseca, Innerlijke oorzaak. Causa iustificans, Rechtvaardig makende oorzaak. Causa libera, Vrij-werkende oorzaak, POTTERS II, 184, vrije oorzaak. Causa materialis, Stoffelijke oorzaak, BEYSENS, ONTOLOGIE 178, 200, stofoorzaak. Causa materialis dispositiva, Geschikt makende stoffelijke oorzaak. Causa materialis formalis, Stoffelijk-vormelijke oorzaak. Causa media, Tusschenoorzaak. Causa mediata,
Middellijke oorzaak. Causa meritoria, Verdienende oorzaak, VAN COPPENOLLE, ALGEMEENE SAKRAMENTENLEER 81. Causa ministra, Dienende oorzaak. Causa moralis, Zedelijke oorzaak. Causa motiva, Aandrijvende oorzaak, in beweging brengende oorzaak. Causa movens, Aandrijvende oorzaak, bewezende oorzaak. Causae moventes praeexsistunt rebus factis, s. THOMAS, COMM. IN XII METAPHYS. LECT. 3, De aandrijvende oorzaken zijn de teweeg gebrachte dingen in het aanzijn voor. — Causae moventes sunt principia motus, qui terminatur ad rem factam, IBIDEM, De aandrijvende oorzaken zijn beginsel van de beweging die op het ding int loopt. — Deus ... est prima causa movens et naturales causas, et voluntarias, s. THOMAS, SUM. THEOL.
II, Q. 83, A. I i, AD 3, God is de eerste oorzaak die én de natuurlijke én de vrije oorzaken aandrijft. — Causae secundae moventes non movent nisi secundum quod moventur a primo movente, S. THOMAS, SUM. THEOL. I-II, Q. I, A. 6, C., Tweede oorzaken drijven niet tenzij gedreven door den eersten drijver, DE COCK, OVER HET GELUK 155. — Causa movens directe, Rechtstreeks aandrijvende oorzaak. Causa movens indirecte, Onrechtstreeks aandrijvende oorzaak. Causa naturalis, Natuurlijke oorzaak. Movendo causas voluntarias, non aufert (Deus), quin actiones earum sint volmtariae, sed potius hoc in eis facit, S.
THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 83, A. I, AD 3, Wanneer God de natuurlijke oorzaken aandrijft, verhindert Hij geenszins de handeling die er uit volgt willijk te zijn, maar wel integendeel bewerkt Hij zulks. — Non sic idem effectus causae naturali et divinae attribuitur, quasi partim a Deo et partim a naturali agente fiat, sed totus ab utroque secundum alium modum, s. THOMAS, SUM. C.
GENT. III, 70, Een zelfde uitwerksel wordt niet aldus aan een natuurlijke oorzaak en aan de goddelijke kracht toegeschreven, alsof het gedeeltelijk van God en gedeeltelijk van de natuurlijke oorzaak voortkwam, maar heelemaal komt het, hoewel op verschillende wijsje, van elk van beide voort. — Causa necessaria, Noodzakelijke oorzaak. Causa occasionalis, Gelegenheidsoorzaak. Causae ordinatae, Onderling geordende oorzaken. Causarum ... ad invicem ordinatarum si prima subtrahitur necesse est alias subtrahi, s. THOMAS, SUM. THEOL. I-II, Q. I, A. 2, C., Indien van onderling geschikte oorzaken de eerste vervalt, vervallen noodzakelijk de overige, DE COCK, OVER HET GELUK, 151. — Causa originans, Tot oorsprong strekkende oorzaak. Causa partialis, Gedeeltelijke oorzaak. Causa particularis, Bizondere oorzaak. Causa per accidens, Gevallijke oorzaak. Omnis ... causa per accidens reducitur ad causam per se, s.
THOMAS, SUM. C. GENT. III, 10, Elke gevallijke oorzaak gaat op iets dat uit zichzelf oorzaak is terug. — Causae ... per accidens indeterminatae sunt, S. THOMAS, SUM. THEOL.
I-II, Q. I, A. 4, C., De toevallige oorzaken zijn onbeperkt, DE COCK, OVER HET GELUK 153. — Causa per aliud, Oorzaak dank zij een ander. Causa per se, Oorzaak door zich zelf, oorzaak uit zich zelf. Causa perfectiva, Voltrekkende oorzaak, vervolmakende oorzaak, voltooiende oorzaak. Causa perficiens, Voltooiende oorzaak, VAN COPPENOLLE, ALGEMEENE SAKRAMENTENLEER 126, voltrekkende oorzaak, vervolmakende oorzaak. Causa physica, Physische oorzaak, JANSSENS, HET MENSCHGEWORDEN WOORD 255. Causa positiva, Stellige oorzaak. Causa posterior, Latere oorzaak. Causa praeparans, Voorbereidende oorzaak. Causa praeternaturalis,
Buitennatuurlijke oorzaak. Causa prima, Eerste oorzaak, allereerste oorzaak. Sola ... causa prima est aeterna, s. THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 16, A. 7, AD 3, Alleen de eerste oorzaak is eeuwig, THEOL. SUMM. I, 475. — Quicumque effectus praeexsistunt in Deo sicut in causa prima, necesse est quod sint in ipso eius intellegere, et quod omnia in eo sint secundum modum intellegibilem, s.
THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 14, A. 5, C., Alle dingen, die in God voorafbestaan als in hun eerste oorzaak, moeten in Hem zijn kennis zelf zijn en alles moet in Hem op verstandelijke wijze bestaan. — Quidquid causa prima cum secunda efficere potest, hoc potest sola causa prima, Alles wat de eerste oorzaak met behulp van een tweede oorzaak kan uitwerken, kan zij ook alleen. — Causa primaria, Eersterangsoorzaak. Causa primordialis, Oeroorzaak. Causa princeps, Voornaamste oorzaak. Causa principalis, Hoofdoorzaak, POTTERS VI, 25. (Causa) principalis ... operatur per virtutem suae formae, cui assimilatur effectus ..., s. THOMAS, SUM. THEOL. III, Q. 62, A. 1, C., De hoofdoorzaak werkt door de kracht van haar vorm, waaraan het uitwerksel gelijkvormig is, THEOL.
SUM. XXII, 38. — Causa prior, Vroegere oorzaak. Causa privans, Beroovende oorzaak. Causa privativa, Beroovende oorzaak. Causa procreans, Telende oorzaak. Causa propinqua, Nabije oorzaak. Causa proportionata, Geevenredigde oorzaak, BEYSENS, DE ONTWIKKELINGSGESCHIEDENIS DER ORGANISCHE SOORTEN 19. Causa propria, Eigen oorzaak. Causa proxima, Naast voorafgaande oorzaak, POTTERS, I, 109. Secundum condicionem causae proximae attenditur necessitas vel contingentia effectus, Of een uitwerksel noodzakelijk dan wel wisselvallig zal zijn hangt af van de geaardheid der naastvoorafgaande oorzaak. — Causa realis, Zaaklijke oorzaak, werkelijke oorzaak. Causa remota, Verwijderde oorzaak. Causa removens prohibens, Hinderpalen werende oorzaak. Causa sacramentalis, Sacramentele oorzaak. Causa secunda, Tweede oorzaak. Causa secunda agit in virtute causae primae,De mede oorzaak handelt uit kracht van de eerste oorzaak. — Effectus causae secundae deficientis reducitur in causam primam non deficientem quantum ad id quod habet entitatis et perfectionis, non autem quantum ad id quod habet de S. THOMAS, SUM. THEOL. I, Q. 49, A. 2, AD 2, Het uitwerksel van een in gebreke blijvende tweede oorzaak gaat voor wat het aan wezen en volmaaktheid bedraagt op de eerste oorzaak terug die niet in gebreke blijft, voor wat het aan onvolmaaktheid bedraagt echter niet. — Causa secundaria, Tweederangsoorzaak. Causa seminalis, Kiemoorzaak. Causa sensibilis, Zintuigelijke oorzaak. Causa simplex, Enkelvoudige oorzaak. Causa singularis, Afzonderlijke oorzaak. Causa specificativa, Soortbepalendc oorzaak, soortschikkende oorzaak. Causa spiritualis, Geestelijke oorzaak. Causa subordinata, Ondergeschikte oorzaak. Causa sufficiens, Toereikende oorzaak. Posita causa sufficiente necesse est effectum poni, S.
THOMAS, SUM. C. GENT. II, 32, Is een toereikende oorzaak voorhanden, dan moet ook het uitwerksel voorhanden zijn. — Causa superior, Hooger oorzaak. Quanto aliqua causa est superior, tanto ad plutra se extendit in causando, S. THOMAS, SUM.
THEOL. I, Q. 65, A. 3, C., Hoe hooger een oorzaak is, zoo meer zal ze teweegbrengen.— Causa suprema, Hoogste oorzaak. Causa temporalis, Tijdelijke oorzaak. Causa totalis, Volkomen oorzaak. Causa totalis adaequata, Adaequate volkomen oorzaak. Causa transiens, Overgankelijke oorzaak. Causa ultima, Laatste oorzaak. Causa universalis, Algemeene oorzaak. Universalibus causis universales effectus, Algemeene oorzaken hebben algemeene uitwerkselen. — Quanto fuerit causa universalior, tanto ad plura se extendit et efficacius producit, S. THOMAS, SUM. c. GENT. 11, 98, Hoe algemeener een oorzaak is, zoo meer en zoo doeltreffender zal ze teweegbrengen. — Causa univoca, Gelijksoortige oorzaak. Causa variabilis, Veranderlijke oorzaak. Causa virtualis, Kiemoorzaak. Causa voluntaria, Willijke oorzaak (METAPHYSIEK).
2. Beweegreden, grond, oorzaak. Causa allegorica, Zinnebeeldige oorzaak. Causa anagogica, Tenhemelwijzende oorzaak. Causa congruentiae, Grond der aangepastheid. Causa conveniens, Passende oorzaak. Causa moralis, Zedelijke oorzaak. Causa rationabilis, Redelijke oorzaak.
3. Reden. Causa a lege excusans, Van het nakomen van de wet verontschuldigende reden. Causa a lege eximens, Van het nakomen van de wet ontslaande reden (WETTEN).
4. Zaak, rechtszaak. Causa civilis, Burgerlijke zaak, SALSMANS, RECHT. PLICHT. 313. Causa contentiosa, Twistgeding. Causa favorabilis, Bevoordeeligde rechtszaak. Causa libertatis, Vrijheidsgeding. Causa matrimonii, Huwelijksgeding. Causa poenalis, Strafzaak. Causa separationis matrimonii, Echtscheidingsgeding (RECHT).
