Wijk-bij-Duurstede - gemeente in Utrecht ter plaatse, waar de Rijn zich in Krommen Rijn en Lek splitst; 2015 H.A., alles rivierklei, met 3100 inw., die ten plattelande van landbouw en fruitteelt leven en langs de Lek van steenbakkerij. De gem. bevat in hoofdzaak het stadje W.-bij-D., op den Westelijken oever v. d. Krommen Rijn, door een zijlijn met de Oosterstoomtram verbonden.
Gesch. De naam Duurstede herinnert aan Batavodurum uit den Romeinschen tijd en aan Dorestad (Dorstad), een voorname handelsplaats in het Frankische rijk in de 8ste en ’t eerste deel der 9de eeuw. Zij lag op het punt, waar de scheepsweg over den Rijn zich splitste in dien naar Engeland en langs Krommen Rijn, Vecht en Vliestroom naar het Noorden; er werd munt geslagen en scheepstol geheven. De plunderingen en brandstichtingen door de Noormannen,834— 838, gevolgd door het bestuur van hun hoofden Roruk en later zijn neef Godfried, die met deze streken werden beleend, en de talrijke oorlogen in dien tijd deden de plaats ondergaan. Opgravingen in 1842 en 1846 brachten met vele munten sporen van verwoesting aan den dag. Wijk bij Duurstede ontstond later bij het slot, de zomerresidentie der Utr. bisschoppen, thans een ruïne, in 1883 en later ten deele gerestaureerd. In 1300 ontving het stadsrechten en werd een der kleine steden van het Sticht, allengs afnemend in beteekenis, daar de Kromme Rijn geen verkeersweg meer was. Litt. : (over Dorestad): Poelman, Gesch. v. d. Noord-Nederl. handel in Merowingischen en Karolingischen tijd, ’s-Grav. 1907.
