Swammerdam - (Jan), geb. 1637 te Amsterdam, studeerde te Leiden in de medicijnen, daarna 1663—67 te Parijs; promoveerde 1667 te Leiden. Ging daarna naar Amsterdam, waar hij zich bijna uitsluitend aan anatomische en entomologische studiën wijdde. Hierbij heeft Sw. zich letterlijk „dood” gewerkt; na eenige jaren was hij totaal overwerkt en zenuwziek. In zijn latere jaren werd hij, streng calvinist, efen godsdienstig dweeper, wat vooral uitkwam, toen hij onder den invloed kwam van Antoinette Bourignon*, een religieus dweepster, wegens haar denkbeelden uit Frankrijk verjaagd en die eenigen tijd in de Nederlanden vertoefde.
Ten slotte is Sw. tot zware melancholie vervallen en in treurige omstandigheden te Amsterdam overleden, 16 Februari 1686. Portretten van hem bestaan niet. Sw. is een der grootste zoölogen, die ooit geleefd hebben en was met Leeuwenhoek en Malpighi de meest beroemde geleerde van zijn tijd. Hij heeft zich bijzonder verdienstelijk gemaakt door zijn prachtige onderzoekingen aan talrijke ongewervelde dieren, in de eerste plaats insecten. In zijn : Algemeene Verhandeling van bloedeloose diertjens (Utrecht 1669) legde hij den grondslag voor de eerste natuurlijke indeeling der insecten; in de eerste plaats gebruikte hij hiervoor de verschillende wijzen van ontwikkeling, een methode, die nog steeds gebruikt wordt. Sw. heeft veel geschreven, maar veel is verloren gegaan; een deel zijner geschriften is door hem verbrand, een ander deel uit armoede verkocht.
Wat overgebleven is, werd door Boerhaave (1737—38) uitgegeven in de Biblia Naturae, in welke Boerhaave een uitvoerige levensbeschrijving geeft. Hierin vindt men alles, wat Sw. over ongewervelde dieren heeft geschreven, en ook een en ander over gewervelde dieren, bijeen. Zijn werk munt uit door scherpzinnigheid en wetenschappelijken zin. Voor de kennis der voortplanting zijn belangrijk de studies over het urogenitaal-systeem der kikvorschen en de door hem genomen bevruchtingsproeven. Sw. was de eerste, die bewees, dat de mannelijke spermacel de vrouwelijke eicel bevrucht en dat een jong individu afkomstig is van een vereeniging van beide producten.
