Statistische mechanica - mechanica, die zich bezighoudt met de beschouwing van een stelsel van zeer veel stoffelijke punten, en waarbij het niet aankomt op den bewegingstoestand van ieder dezer stoffelijke punten afzonderlijk, doch alleen op de grootheden, die voor de meting toegankelijk zijn. Zulks doet zich b.v. voor bij een lichaam, bestaande uit moleculen, waarbij de bewegingstoestand van elk der moleculen afzonderlijk niet verder in aanmerking komt, maar wel de invloed der gezamenlijke bewegingen op temperatuur, druk, volume, enz. nagegaan moet worden. Het uitgangspunt bij deze beschouwingen vormen de mechanische vergelijkingen van Hamilton.
Onder gebruikmaking hiervan wordt nagegaan, hoe groot de waarschijnlijkheid is, dat de in de vergelijkingen van Hamilton ingevoerde coördinaten voor de mechanische systemen, die beschouwd worden, onder bepaalde omstandigheden zekere waarden bezitten. Deze waarschijnlijkheidsbeschouwingen verder uitwerkende, kunnen conclusies worden getrokken omtrent de meetbare grootheden onder verschillende omstandigheden. — De s. m. vormt den mechanischen grondslag van de thermodynamica. Als grondleggers van de s. m. kunnen worden genoemd Boltzmann en Gibbs.