Spoelwormen - (Ascaridae), een geslacht van wormen, behoorende tot de Nematoda. Alle soorten van Ascaris leven als parasieten in den darm van zoogdieren. De meest bekende is de gewone Sp., Ascaris lumbricoides, die in den dunnen darm van den mensch en van het varken leeft. Het is een worm van hoogstens 40 c.M. lengte, geel of roodgeel gekleurd, ongeleed en zonder aanhangsels.
De sp. behoort tot de meest voorkomende parasieten van den mensch en is over de geheele aarde verspreid, maar vooral veelvuldig in de warme regionen. Meestal komen een enkel of eenige exemplaren bij één mensch voor. Het dier voedt zich met den inhoud van den darm. Zij kan echter ook den darm verlaten en in de maag geraken en vandaar door den slokdarm naar den neus of den mond ; ook kan zij den darm doorboren en elders in de lichaamsholte komen, vanwaar zij in de nier doordringt en alsdan met de urine verwijderd wordt. In het algemeen, af gezien van laatstgenoemde gevallen, doet deze parasiet geen groote schade; door prikkeling in den darmwand en ook doordat de dieren giffen afscheiden, die de darm opneemt, kunnen echter min of meer heftige zenuwaandoeningen optreden. Aanwezigheid van Ascaris is te constateeren door mikroskopisch onderzoek der faeces, waarin zich eieren bevinden, die gemakkelijk te herkennen zijn. Deze eieren, voorzien van een eigenaardige schaal, kunnen buiten het lichaam geruimen tijd in leven blijven. Komen zij op een of andere wijze — door direct contact of door het nuttigen van verontreinigde groenten, vruchten, enz. — in de maag van den mensch, dan ontwikkelen zich uit deze jonge larven, die gemakkelijk door den maagwand heendringen, zich naar de lever begeven, vervolgens naar de longen ; in beide organen blijven zij eenigen tijd rustig om zich verder te ontwikkelen ; van de longen gaan zij door de luchtpijp naar de keel, worden ingeslikt en komen dan voor de tweede maal in maag en darm om zich daar tot spoelwormen te ontwikkelen.
Het staat echter niet vast, dat deze gecompliceerde ontwikkelingsweg werkelijk afgeloopen wordt. In ieder geval geschiedt de infectie zeer gemakkelijk, wat blijkt uit het feit, dat de meeste menschen — vooral kinderen — wel eens aan deze „wormen” hebben geleden. Er zijn verschillende middelen bekend om A. te verwijderen ; het meest bekend is Santonine. — Bij huisdieren komen Ascariden veelvuldig voor, het meest bij jonge dieren. Zij leven in het darmkanaal, dikwijls in een aantal zóó groot, dat stoornissen optreden. Het meest vindt men haar bij kalveren en biggen, soms zoo algemeen in een stal, dat men van heerschend kan spreken. Ook bij lammeren en veulens kan men een groot aantal ascariden aantreffen. Bij de huisdieren komen de volgende soorten voor: Ascaris megalocephala, A. vituli, A. ovis, A. lumbricoides, A. marginata, A. mystax. Het zijn lange, gladde, rolronde, grijsachtige wormen met korten kop en 3 lippen om de mondopening.
De wormen leggen eieren, die in den mest komen en met deze het lichaam verlaten. Deze eieren zijn zeer resistent en kunnen goed tegen uitdroging, warmte en vocht. Als de omstandigheden gunstig zijn, ontwikkelt zich in het ei een embryo. Wil dit embryo uit het ei komen, dan moet dit eerst door een ander dier ingeslikt en in het darmkanaal aangeland zijn. De embryonen komen dan vrij en ontwikkelen zich in 10—12 weken tot een volkomen spoelworm. Sommige soorten ontwikkelen zich reeds in een paar weken.
De dieren krijgen de eieren binnen met het voedsel, het drinkwater, door het belikken van voorwerpen, waaraan eieren kleven, zooals b.v. ligstroo, de drinkplaats e. d. De wormen veroorzaken niet alleen mechanische prikkels, doch zijn ook nadeelig, doordat zij vergiftige stoffen afscheiden, die b.v. zenuwstoornissen en ontstekingen kunnen veroorzaken. De wormen tasten het darmslijmvlies aan en zelfs kan een doorboring van den darmwand plaats hebben. Soms komen de ascariden zoo talrijk en in zulke kluwens voor, dat zij tot verstopping van den darm of b.v. van de galgang aanleiding geven. Men trof wel bij een dier meer dan 1000 spoelwormen aan. Vermagering, storingen in de digestie, koliekverschijnselen, zenuwverschijnselen als tetanische krampen, epileptoide krampen kunnen optreden. Kalveren en lammeren vertoonen een eigenaardigen, scherpen reuk, die ook aan het vleesch van zulke dieren is waar te nemen.
