Slaapwandelen, somnambulisme - is het verrichten van allerlei handelingen gedurende den slaap, waarvan men zich bij het ontwaken niets meer herinnert of zich hoogstens voorstelt gedroomd te hebben, wat men in werkelijkheid heeft gedaan. Lichte graden van dezen toestand zijn het spreken tijdens den slaap, het sterk bewegen in bed, zonder dat dit verlaten wordt, zooals men dat vaak bij kinderen of bij zeer levendige personen waarneemt. Bij sterkere graden wordt het bed verlaten; de slaapwandelaar doet allerlei dingen, die met zijn dagelijksch leven in verband staan: hij krijgt een boek en gaat lezen of hij gaat schrijven, of hij onderneemt een tocht, die vaak een gevaarlijken indruk maakt. Men heeft zelfs waargenomen, hoe slaapwandelaars op het dak zijn geklommen, wat oorzaak geweest is voor de voorstelling, dat er een verband zoude bestaan tusschen de maan en s., zoodat zelfs van maanziekte of maanzucht is gesproken.
Deze voorstelling is natuurlijk onjuist. De schijnbaar gevaarlijke bewegingen, die een slaapwandelaar uitvoert, kan men zich verklaren. Wanneer men een smalle plank op den grond legt, kan men er zonder moeite overheen loopen. Wordt dezelfde plank op eenige hoogte gelegd, dan kost het loopen daarover aan vele menschen groote moeite, omdat zij door het zien naar beneden duizelig worden en hun vastheid van gang verdwijnt. Waar nu voor een slaapwandelaar alle indrukken ontbreken, is voor hem het loopen over een dergelijke, hoog liggende plank (goot) niet moeilijker dan het gaan over een dergelijke plank op den grond voor een wakende.
Het aanroepen brengt den slaapwandelaar gewoonlijk niet uit zijn toestand; hij verricht zijn handeling automatisch verder en gaat dan weer in bed om op den gewonen tijd te ontwaken. Men heeft met het s. allerlei vermogens, als clairvoyance, telepathie, in verband gebracht. De vraag, of s. iets pathologisch is, is moeilijk te beantwoorden. Spreken tijdens den slaap en het maken van bewegingen komen zeker bij normale menschen voor en ook het s. in engeren zin ziet men wel bij kinderen, aan wie niets ziekelijks te bemerken is. Vaak verdwijnt de eigenaardigheid geheel spoorloos.
