Physiologie (vergelijkende). - De v. ph. is de leer van de verrichtingen der organen bij „alle” dieren. Samen met morphologie, embryologie en systematiek vormt zij de zoölogie. De eigenlijke taak van de v. ph. zou zijn, om een beschrijving van de organisatie van alle dieren, echter zóó te geven, dat de noodzakelijkheid, d. w. z. oorzakelijkheid, van ieder gebeuren blijkt en dat tevens de samenwerking van alles, wat in het dier geschiedt, tot één geheel (organisatie) duidelijk wordt. Van dit doel is men echter nog ver verwijderd.
Voor de studie van de oorzakelijkheid van het gebeuren leent de v. ph. zich vaak daardoor bijzonder, dat bij de rijke keuze van voorwerpen er dikwijls een te vinden is, waar deze oorzakelijkheid gemakkelijk te bestudeeren is, terwijl dit bij het zoogdier slechts door ingewikkelde proeven kan geschieden. Dit is te danken aan bijzonderheden of aan den eenvoud van de organisatie der lagere dieren. — Het verband van de deelen onderling (d. i. de organisatie) dient in haar stelselmatigheid te worden bestudeerd. Dit is niet alleen mogelijk door de beschrijving van den samenhang der deelen bij één enkel dier, maar door de vergelijking (zie den naam v. ph.) van verschillende organisatietypen. Twee dieren, welke ten opzichte van één belangrijk deel verschillen, doen dit ook volgens bepaalde regels ten opzichte van alle deelen, welke met de eerste samenhangen en dat zijn vaak alle deelen. Dit van elkaar afhangen, deze onderlinge harmonie van de deelen, welke uit de vergelijking blijkt en waaruit wij pas werkelijk inzien, wat het begrip „organisme” beteekent, maakt deze wijze om onze kennis van de dieren samen te vatten tot een bijzonder waardevol middel bij de taak om het leven te begrijpen. Niettegenstaande de v. ph. (naast de morphologie in ruimen zin) als de tweede helft van de zoölogie op te vatten is, wordt dit vak nog slechts aan weinige universiteiten gedoceerd, in Nederland slechts te Utrecht. Elders meent men zich tot de studie van den bouw der dieren te mogen beperken.
