Mechanistisch - heet die natuurverklaring, welke alle gebeuren in de ruimtedingen tracht te herleiden tot bewegingen en bewegende krachten, of ten minste tot fysisch-chemische wetmatigheden. Zij tracht zooveel mogelijk het qualitatieve quantitatief te begrijpen. Deze m. natuurverklaring wordt ook aangewend op de levende natuur, de wereld der organismen.
Hiertegen is geen bezwaar, als men maar niet dogmatisch de door deze eenzijdig-abstracte verklaring verkregen resultaten gebruikt om er een metafysika op te bouwen, en zoo tot de opvatting komt, dat het leven volledig „zonder rest” uit fysisch-chemische wetmatigheden zou zijn te begrijpen. De reactie tegen het metafysisch opgevatte biologische mechanisme vormt het Vitalisme (zie aldaar), dat voor de verklaring der levensverschijnselen een bijzondere, doelmatigorganiseerende „levenskracht” aanneemt.— Ook het geestelijk leven heeft men, naar analogie der ruimtelijke natuur, als een mechanisme trachten op te vatten. Zoo in de associatiepsychologie (zie PSYCHOLOGIE).
