Leusden (stad) - gem. in Utrecht, vlak ten Z. der gem. Amersfoort, groot 4775 H.A., alles zand- en grindgrond, met 3000 inw., die vooral van landbouw bestaan. Zij is gevormd uit de heerlijkheden L. en Aschat (in ’t O., langs de Geldersche grens). De bodem is zeer heuvelachtig en hier en daar met fraaie bosschen bedekt; vooral de weg van Amersfoort over OudLeusden naar Doorn is een der schilderachtigste van ons land.
De gem. omvat de dorpen Leusbroek of Nieuw-Leusden, Hamersveld, L. of Oud-Leusden (waarvan ’t grootste deel bij Amersfoort werd gevoegd), benevens eenige buurten, en vele landgoederen, als De Treek, De Boom, Heiligenberg, Zandbergen, enz. — Het dorpje L. of Oud-Leusden is een der oudste plaatsen van het Sticht; het komt nl. onder den naam van Lisiduna reeds in 777 voor. Het bezat vroeger een kerk, die in 1828 werd afgebroken ; alleen de toren is blijven staan. Thans staat de Herv. Kerk in Nieuw-Leusden of Leusbroek, dat meer in ’t midden der gem. ligt. Wegens de gezonde en schilderachtige ligging trekt L. veel zomergasten. Er is een halte aan de lijn Amersfoort—Rhenen.
