Holbach - (Paul Heinrich Dietrich baron von), Duitsch wijsgeer, 1723—1789, met d’Alembert, Diderot, Grimm, Holvetius behoorend tot de Encyclopedisten, bracht bijna zijn geheele leven te Parijs door, waar zijn huis de verzamelplaats werd der groote vrijdenkers van zijn tijd. Van zijn talrijke werken is zeer bekend en invloedrijk geworden het, knap en grondig maar droog geschreven en eerst een tijdlang op naam van Mirabeau staande, Système de la Nature (1770), vaak „de bijbel van het materialisme” geheeten. Er bestaat in werkelijkheid niets anders dan de stof en hare beweging. Bovenzinnelijke wezens zijn louter inbeelding.
Nergens werken onbekende krachten; alle gebeuren berust op aantrekking en afstooting der atomen. De zoogenaamde menschelijke „ziel” is een zuiver fysisch ding, afhankelijk van de hersenen. Geen sprake van wilsvrijheid of onsterfelijkheid. Het principe der moraal is het streven naar geluk, waarbij het welbegrepen eigenbelang met de bevordering van het welzijn der overige menschen moet verbonden worden. De grootste vijand van deze natuurlijke moraal is de godsdienst, die de menschen van de natuur vervreemdt en hen onderling oneenig maakt. Het geluk der menschheid kan slechts verkregen worden door atheïsme. — Over de filosofie van Descartes, Malebranche, Leibniz spreekt H. met een zekere minachting; in hun grondgedachten ziet hij slechts theologische vooroordeelen. Niet alleen de geestelijkheid en het parlement stonden vijandig tegenover dit radicale boek. Zelfs zoo vrijdenkende geesten als d’Alembert, Frederik de Groote en Voltaire wilden er niets van weten.
