Hiawatha - („hij maakt rivieren”), een eigennaam en de titel van een erfelijk hoofdelingschap in een van de clans van den stam der Mohawks, een N.-Amerikaanschen Indianenstam, behoorende tot de Irokeesche taal- en stammengroep. De eerste Indiaan, van wien men weet, dat hij zoo heette, was een beroemd hervormer, een van de stichters van den Irokeeschen volkerenbond. Volgens de overlevering was hij tevens een profeet. Hij leefde waarschijnlijk omstreeks 1570.
Te zamen met zijn leermeester Dekanawida trachtte hij allerlei hervormingen in te voeren, die ten doel hadden, het algemeen welzijn te bevorderen door een eind te maken aan allen moord en strijd. Zoo poogde hij een eind te maken aan de bloedwraak. H. was waarschijnlijk van geboorte een Mohawk-Indiaan, maar hij trad ’t eerst op onder de Onondaga, waar hij door de hardnekkige bestrijding van zijn geduchten tegenstander Atotarho, die uit wraakzucht H.’s dochters vermoordde, gedwongen werd zijn werk te staken. Hij zocht toen steun bij andere Irokeesche stammen en slaagde er ten slotte in ook de Onondaga tot toetreden tot den inmiddels tot stand gekomen bond te bewegen. Het feit dat Atotarho dus toch tenslotte voor Hiawatha en Dekanawida had moeten zwichten, werd natuurlijk als een magische nederlaag beschouwd en zoo werden Hiawatha’s handelingen door de traditie in een geheimzinnig waas gehuld en ging men hem daden toeschrijven, die feitelijk in de Irokeesche godenverhalen thuishooren. Zoo werd hij de kern van een heelen cyclus van legenden. Doordat Schoolcraft hem bovendien nog verwarde met .den Odzjibwe-cultuurheros Manabozjo, raakte de H.-cyclus met den Manabozjo-cyclus vermengd. In dezen eindvorm heeft de cyclus de stof geleverd voor Longfellow’s gedicht „Hiawatha”, waarvan de hoofdpersoon feitelijk niets meer dan den naam met den historischen H. gemeen heeft.
