Hartley - (David), Engelsch wijsgeer, eerst theoloog daarna praktiseerend arts, 1704—1757, grondlegger der zoogenaamde associatie-psychologie. In zijn hoofdwerk: Observations on man, his frame, his duty and his expectations (1749) herleidt hij alle psychische verschijnselen tot associaties van de eenvoudigste voorstellingen. Uit deze ontstaan de meest samengestelde, uit aanvankelijk automatische: de bewuste, uit zinnelijke en egoïstische: de ethische en religieuse.
Met de geestelijke associatie der voorstellingen correspondeert een physiologische, nl. der zenuw- en hersentrillingen. De onsterfelijkheid der ziel bestrijdt H. niet.
