Geelzucht - cholaemie (icterus, morbus regius), de gele verkleuring der opperhuid en der slijmvliezen. De g. is geen zelfstandige ziekte, maar een ziekteverschijnsel, dat zich bij verschillende aandoeningen kan voordoen en tot stand komt door opneming van gal, inzonderheid van galkleurstoffen, in het bloed en in de sappen der weefsels. In het meerendeel der gevallen ontstaat de g. doordat de door de lever bereide gal ingevolge mechanische hindernissen niet uit de lever en de galblaas in den twaalfvingerigen darm kan afvloeien, zich in de lever en de galblaas ophoopt, door de bloed- en lymphvaten wordt opgezogen (geresorbeerd), en op deze wijze in het bloed geraakt; dit is de z.g. resorbtie- of lever-icterus; in andere, zeldzamer gevallen wordt de gele verkleuring veroorzaakt, doordat binnen in de bloedvaten een ontleding der roode bloedlichaampjes plaats grijpt en hun kleurstof in galkleurstof wordt omgezet; dit is de g. zonder gal-resorptie of bloed-icterus. Het vaakst komt mechanische belemmering van den galafvoer tot stand bij de katarrh der galwegen, waardoor een verstopping dier wegen wordt veroorzaakt (zg. katarrhale g.), verder bij inklemming van galsteenen in de galbuis, bij drukking op de galwegen door gezwellen, klieren, als anderszins.
Ziektetoestanden van het eigenlijke leverparenchym schijnen slechts dan met g. gepaard te gaan, wanneer een abnormale drukking op de galwegen werkt. Ook de oorzaken van den zg. bloed-icterus zijn zeer verschillend; heftige gemoedsbeweging, sommige vergiftigingen (ether, chloroform, chloral, phosphor, slangenbeet) en tal van infectieziekten (pyaemie, kraamkoorts) brengen niet zelden g. teweeg. De g. begint gewoonlijk met een gele verkleuring van het wit van het oog; reeds na weinige dagen neemt alsdan de huid een soms licht geelachtige, soms intensief saffraangele kleur aan, die in de hoogste graden der g. in een groene kleur kan overgaan. Het scherpst komt deze kleur uit aan de plekken, waar de huid zeer zacht en dun is; dat ook de zichtbare slijmvliezen geel zijn gekleurd, blijkt wanneer men b.v. uit de lippen of tandvleesch door een vingerdruk het bloed verwijdert, waarbij niet een witte maar een gele plek achterblijft. Bij kunstlicht is de gele kleur der huid niet te onderscheiden, zoodat de g. bij avond niet is te constateeren. Ook de urine van den zieke is donkergeel of zelfs bruin gekleurd en vormt bij krachtig schudden een geel schuim. Dikwijls zijn bovendien nog andere sappen van het lichaam als het speeksel, het zweet, de moedermelk, enz. galachtig geel gekleurd. Ingevolge den verhinderden toevoer van gal in het darmkanaal treden in de spijsvertering stoornissen op; in den regel doen zich aanvallen van onpasselijkheid, gebrek aan eetlust, opvallende afkeerigheid van vleesch en vet, alsmede aanhoudende stoelverstopping voor; de uitwerpselen zijn gal-arm, wit, klei-achtig vast en buitengewoon kwalijkriekend; bij langeren duur der g. beginnen de zieken snel te vermageren.
Verder roept de aanwezigheid van galzuren in het bloed een reeks karakteristieke stoornissen in het leven: de zieken zijn verdrietig en gemelijk, uiterst prikkelbaar, klagen over matheid en gevoel van zwakte, over hoofdpijn en slapeloosheid, enz., en niet zelden treden zelfs zware hersensymptomen op, als duizeligheid, ijlhoofdigheid, krampaanvallen, slaapzucht. Soms ook is geelzien voorhanden, n.l. wanneer ook de brekende mediën van den oogappel geel zijn gekleurd. Vele geelzuchtigen worden ook door een ondraaglijken huidjeuk gekweld; de huid zelf is gewoonlijk droog, ruw en met kleine schilfers bedekt. Duur en verloop zijn verschillend naar gelang van de aanleidende oorzaak. Terwijl lichte gevallen, inzonderheid de veelvuldig voorkomende katarrhale vorm, gewoonlijk binnen weinige weken geëindigd zijn, strekken zwaardere zich over maanden, zelfs over jaren uit, en in enkele gevallen blijft de icterische kleur het geheele leven door bestaan. Het eerste teeken van genezing is altijd dat de uitwerpselen zich weer beginnen te kleuren, vervolgens wordt ook de urine weer helderder: de gele huidskleur verdwijnt altijd het laatst. Gunstige voorteekens zijn vermeerderde eetlust en verbeterd humeur.
De behandeling der g. is eveneens al naar de grondoorzaak verschillend; steeds echter is een zorgvuldig geregeld dieet van het grootste belang; geelzuchtigen hebben zich verder zorgvuldig in acht te nemen voor sterke gemoedsaandoeningen, voor overmatige lichamelijke en geestelijke inspanning en voor kouvatten, en dienen in verband met hun verzwakte spijsvertering slechts licht verteerbare, doch voedzame spijzen (vetvrije, doch krachtige soepen, mager vleesch, groente, gestoofd ooft) tot zich te nemen, terwijl alle vet en vette spijzen, inzonderheid saus van gebraden vleesch en boter, ten strengste moeten worden vermeden, daar zoodanige stoffen bij het ontbreken van gal in den darm bijna in het geheel niet opgenomen worden en daarom slecht kunnen worden verdragen. Als dranken zijn water, selters- en sodawater, citroenlimonade en dergelijke het meest aan te bevelen, terwijl alkoholische dranken ten strengste moeten worden gemeden. De dikwijls hardnekkige verstopping en winderigheid vereischen aanwending van zachte afvoermiddelen. De minerale wateren van Karlsbad, Mariënburg en Kissingen genieten een welverdiende reputatie tegen den katarrhalen vorm der g. De lastige huidjeuk wordt het best met koude wasschingen, lauwe baden, damp-, zeep- of potaschbaden bestreden. Bij pasgeborenen ziet men somwijlen g. optreden, die weer na enkele dagen verdwijnt en waarschijnlijk veroorzaakt wordt door het te niet gaan van veel roode bloedlichaampjes. Bijzondere beteekenis heeft deze g. niet.
