Dualisme - 1) tweeheids-leer (tegenst. monisme), het aannemen van twee principes naast elkaar ter verklaring der gegeven werkelijkheid. Religieus: God als het scheppende, positieve; het booze principe als het vernietigende, negatieve (b.v. bij de Manichaeërs). Metafysisch: Stof en geest, als twee soorten van Zijn in het heelal (b.v. Descartes). Anthropologisch: Ziel en lichaam, hetzij een wisselwerking wordt aangenomen, hetzij de verhouding (verzwakt) als psycho-fys. parallelisme wordt gedacht.
Kennistheoretisch: subject en object, bewustzijn en Zijn, Ik en niet-Ik. Ook van een ethisch dualisme wordt gesproken, wanneer b.v. de zinnelijkheid scherp tegenover de rede gesteld wordt. Zie EENHEID.
2) Het Christendom ontkent het bestaan van twee beginselen, die als geest en stof, actief en passief, goed en kwaad, eeuwig tegenover elkander zouden staan, omdat het al wat is, als door God geschapen voorstelt. Daarom kan het ook in de schepping als zoodanig geen anti-goede of anti-goddelijke macht erkennen. Wel is in het N. T. vaak sprake van wereld en godsrijk, vleesch en geest als tegenstellingen, maar het d., dat het Christendom erkent, is van religieus-ethischen aard en niet natuurlijk-noodzakelijk. Wel zijn door allerlei invloeden dualistische elementen in het Christendom ingedrongen (zie ASCESE), vooral in de R. K. kerk, die door haar onderscheiding van bovennatuurlijke en natuurlijke orde hiertoe vanzelf geleid werd.
3) (Muz.), een begrip door Hugo Riemann ’t eerst naar voren gebracht, en door hem met geestdrift verklaard en met hartstocht verdedigd. Het neemt als beginsel aan, dat elke toon vertegenwoordiger kan zijn van twee drieklanken: éénmaal — als grondtoon — van den driekl., die op hem gebouwd is, van den bovenklank (Oberklang); éénmaal — als boventoon, maar tóch als voornaamste — van den onderklank (Unterklang). Riemann ontwikkelt hieruit eene geheel nieuwe (fel bestreden) theorie van de kleine-terts-toonsoort.
