Dietzgen (Joseph), 1828-88, (gestorven te Chicago), bekend Duitsch socialistisch wijsgeer, „der Proletarier-Philosoph”, aanvankelijk leerlooier, hoogst begaafd autodidact. Zijn hoofdwerk is: Das Wesen der menschlichen Kopfarbeit (1869), bevattelijk en in kernachtige taal geschreven, zich op Kant’s kenniskritiek beroepend. Ook in de ethiek, hoewel haar een empirisch-socialen grondslag gevend, nadert hij tot Kant’s Kategorischen Imperatief. De godsdienst moet door de Ideeën der Sociaaldemokratie vervangen worden.
Ophelderingen van het hoofdwerk brachten zijn Streifzüge eines Sozialisten in das Gebiet der Erkenntnisstheorie (Zürich, 1887). Van zijn geschriften en gedrukte redevoeringen verschenen in het Nederl.: Het evangelie van de Sociaal-Democratie (zes toespraken voor arbeiders, vertaling J. Loopuit, Amst. 1902) en opstellen in de „Nieuwe Tijd”. In 1911 heeft zijn zoon Eugen D. te Wiesbaden D.’s Sämmtliche Schriften in 3 dln. uitgegeven (met levensbeschrijving en portret). In deel II zijn opgenomen: Das Akquisit der Philos. en Briefe über Logik, met een inleiding in D.’s denkleer en wereldbeschouwing.
