De wette - (Wilhelm Martin Leberecht), Duitsch Prot. theoloog, geb. 1780 te Ulla bij Weimar, studeerde te Jena, kwam onder invloed van Herder; priv. doe. (1805), extraordin. (1807) in Jena; in 1809 ordinarius te Heidelberg. Hier had hij omgang met Fries. Door Schleiermachers invloed werd hij naar Berlijn beroepen (1810 — 1819) — de vruchtbaarste tijd van zijn leven; hij gaf nu uit de Beiträge zur Einleit. i. d. Alte Test. 1806 —07; Lehrt), d. hebr.-jud. Archaeologie 4. druk 1864; Comment. üb. d. Psalmen 5. dr. 1856, Lehrb. d. hist.-crit.
Einleit. i. d. Bibel, A. u. N. Test. 6. dr. 1860 — 69; verder Lehrb. d. christl. Dogmat. 3. dr. 1831—40 en Christi. Sittenlehre 1819—23; zeer belangrijk en van blijvende relig.-psycholog. waarde is Ueber Religion u. Theologie 2. dr. 1821. Ook schreef hij den veelgelezen roman Theodor oder die Weihe des Zweiflers 2. dr. 1828. Hij ondervond tegenstand van uit piëtistische kringen. Die kerkpolitieke oppositie tegen den liberalen De W. werd verergerd door zijn troostbrief aan de moeder van Sand (Kotzebue’s moordenaar). Hij werd afgezet (1819) niettegenstaande senaat, faculteit en studenten voor hem pleitten, en trok zich toen terug naar Weimar. Tegen zijn boek Theodor schreef Tholuck een bestrijding.
In 1822 werd De W. benoemd tot hoogl. in de theologie te Bazel; 1829 kreeg hij hier het burgerrecht; 4 maal is hij tot rector magnif. gekozen door zijn collega’s. Hij overl. in 1849. Hij was geen partijman. Als Oud-Testamenticus had hij groote beteekenis: een voorlooper van Kuenen en Wellhausen („epochemachender Eröffner der histor. Kritik”: Wellh.). In de systemat. theologie onderging hij invloed van Fries; hij is helder en pedagogisch, dus nu nog van belang. Hij legt nadruk op de normgevende waarde der historie. Voor algemeene godsdienstgeschiedenis had hij oog: Ueber die Religion, ihr Wesen, ihre Erscheinungsformen und ihr Einfluss 1827.
