Cisterciansers - Geestelijke orde, afdeeling van de Benediktijnerorde, verkreeg dezen naam naar het klooster Cistercium (Cï.eaux) bij Dijon in de diocese Chalons, in 1098 door den H. Robert (1024—1108) gesticht. Tot haar verspreiding in alle landen van Europa droeg veel bij de persoonlijkheid van den H. Bernardus, de strenge opvolging van den regel en het bewerken van den bodem. Op het hoogtepunt van zijn aanzien en macht stond de orde in de 12e eeuw, toen zij aan Kerk en Paus in moeilijke tijden gewichtige diensten bewees en daarom belangrijke privilegiën kreeg (o.a. vrijdom van tienden). De orde kwam in verval, vooral in de Reformatie, toen geheele landen van het Katholiek geloof afvielen.
Met succes werkten aan de hervorming van de orde de abten van Citeaux, Nicolaas I. Boucherat (over!. 1685), Edmond de la Croix (overl. 1604), Nicolaas II. Boucherat (overl. 1626) en de in hun tijd gehouden Generale Kapittels; (het Generaal Kapittel is de hoogste autoriteit in de orde), Het opheffingsdecreet van keizer Josef II (1783) trof talrijke kloosters in Oostenrijk; in Frankrijk vielen aan de Revolutie (1790), in Duitschland aan de Saecularisatie (1803) alle kloosters ten offer. Thans bestaat de orde uit 5 congregaties, die te zamen 27 kloosters tellen met 1101 religieusen. In ons land hebben de C. één abdij, n.l. te Nieuwkuijk; de Generaal en de Generaal-Procurator hebben hun zetel te Rome. De vrouwelijke tak stamt uit de 12e eeuw: het eerste nonnenklooster was Taxt, het beroemdste Las Huelgas in Spanje; de vrouwelijke tak heeft thans 15 kloosteis met 810 leden.
De voornaamste taak van de C. is koorgebed en handenarbeid ; andere werkzaamheden, zoo als de missies, zijn uitzonderingen. In den loop der tijden kwam in plaats van handenarbeid de zielzorg en de werkzaamheid in lager en hooger onderwijs, zooals dat thans in de geheele orde het geval is. Aan de kerk gaf de orde 2 Pausen, 44 Kardinalen en meer dan 600 bisschoppen. Sedert 1892 vormen de C. van de strenge observantie een eigen orde, de Trappisten (zie TRAPPISTEN).
