Cenis (Mont-) - bergpas in de Grajische Alpen, 2098 M. hoog, gelegen tusschen twee gelijknamige bergtoppen (groote en kleine M. C.), op de grens van Frankrijk en Italië. Over dezen pas gaat een oeroude weg, die het Arc-dal (Lans-le-bourg) met dat der Dora Riparia (Susa) verbindt; en die reeds in den Romeinschen tijd, en vooral in de Middeneeuwen druk gebruikt werd. Tot 1802 was het slechts een pad. Tusschen 1802 en 1805 heeft Napoleon I er een breeden rijweg doen aanleggen.
Langs den weg vindt men verschillende refuges, terwijl op de plateau-achtige pashoogte een vroeger door Benedictijnen beheerd hospitium staat. Reeds in 1832 werden plannen gemaakt om een spoorweg over den M. C. aan te leggen, in verband met het zeer drukke verkeer tusschen Frankrijk en Italië; in 1857 werd door de regeering van Sardinië, met medewerking van de Fransche regeering, besloten tot den aanleg er van, en tot het doorboren van het gebergte door middel van een tunnel. Bij de uitvoering van dit plan werd deze echter niet onder den M. C., doch onder den 22 K.M. Westelijker gelegen Col de Fréjus aangelegd; de naam M. C.-tunnel en -spoorweg werd echter ten onrechte behouden. Over den C. de Fréjus gaat de weg van Modane (Arc-dal) naar Bardonnèche in het Bardonnecchia-dal, een zijdal der Dora Riparia. Het werk stond onder leiding van den Franschen ingenieur Sommeiller; men begon met handboren, maar zette later het werk met behulp van boormachines, die met gecomprimeerde lucht werkten, voort. 17 September 1871 werd de tunnel officieel geopend.
Hij is 12,2 K.M. lang; de Fransche ingang ligt 1159, de Iialiaansche 1294 M. hoog; het profiel is voor dubbel spoor aangelegd. Van 1871—1882 was het de langste tunnel van Europa. Toen werd de St.-Gothard-lijn aangelegd; deze en vooral de LöschenbergSimplon-lijn hebben een groot deel van het verkeer over den M. C. overgenomen. De hoofdlijn Parijs-Dion-Chambéry-Turijn maakt van den M. C. gebruik; ook de Peninsular-express, die ééns in de week de Anglo-Indische post van Calais naar Brindisi brengt, en over Amiens zonder Parijs aan te doen, direct naar Dyon gaat.
