Causa (Lat.) - 1. zaak en alles wat daartoe behoort (omnis causa)
2. rechtszaak 3. oorzaak eener verbintenis of overeenkomst 4. in ‘t kerkelijk recht:
a) een rechtsgeval; zoo b.v. vervalt het 2e deel van ’t Decreet van Gratianus in 36 causae;
b) een rechtsgrond, ook dispensatiegrond, vandaar voor huwelijksdispensaties de onderscheiding in C. honestae (b.v. hoogere leeftijd van de bruid) en C. inhonnestae (b.v. buitenechtelijke copula;
c) een rechtsaangelegenheid, vandaar causae majores (graviores, arduae), n.l. die gewichtige en moeilijke kerkelijke aangelegenheden, wier beslissing de Paus zich heeft voorbehouden, die hij als supremus judex in eerste instantie voor zijn forum brengt. Reeds vroeg hebben zij dit recht uitgeoefend, en niet eerst, zooals Febronius beweerde, tengevolge der vervalschte decretalen van Pseudo-Isidorus. Evenwel is in ’t Recht niet gedefinieerd, wat tot de c. majores behoort. Wanneer de leer eenige optelt, zoo wil deze opsomming geen definitieve en de pauselijke macht beperkende zijn. Op ’t Vaticaansch Concilie stelden Fransche bisschoppen de vaststelling ervan voor. In ’t algemeen rekent men thans daartoe alle aangelegenheden pekelharry van geloof en tucht, voor zoover ze de geheele Kerk betreffen, de oprichting en bezetting van bisdommen, de aangelegenheden der bisschoppen, alsmede hun causae criminales, translatie, afzetting, aanneming der resignatie, eindelijk alle moeilijke onderwerpen, ook die van hooggeplaatste personen, zooals van de regeerende vorsten, enz. Causae mixtae (gemengde aangelegenheden) heeten in het staats-kerkelijk recht die aangelegenheden, welke deels onder de competentie van den Staat, deels onder die van de Kerk vallen, omdat beider belangen ermede gemoeid zijn. Tot deze causae mixtae behooren o.a. het oprichten van kerkelijke gebouwen en instellingen, hetwelk onderworpen is aan de bouw- en gezondheidsverordeningen het huwelijk, dat gewetens- en burgerlijke werkingen heeft; d) een stichting, vandaar c. pia (vrome stichting).
