Brenz (Johann)

betekenis & definitie

Brenz (Johann), hervormer van Württemberg, geb. 1499 te Weilderstadt in Zwaben, studeerde sedert 1512 te Heidelberg, waar toen een opgewekt geestelijk leven heerschte en o.a. Oecolampadius een zijner leeraars was. In het begin van 1521 werd hij te Spiers tot priester gewijd, terwijl hij van toen af te Heidelberg als prediker grooten bijval vond. Hij sloot zich bij Luther aan, na ernstige studie van diens geschriften, en trad in 1522 als prediker aan de St. Michaëlkerk te Schwäbisch-Hall op, waar hij met kracht en goed gevolg als hervormer optrad, terwijl hij verder medewerkte aan de reformatie der kerk in Brandenburg, Neurenberg en Württemberg en aan het tot stand komen van de kerkenordeningen aldaar. In 1527 schreef hij den eersten evang. catechismus, Fragstück des christl. Glaubens für die Jugend in Schwäbisch-Hall. Tegen de Zwitsersche hervormers verdedigde hij de wezenlijke tegenwoordigheid van het lichaam van Christus is het avondmaal in zijn Syngramma suevicum (1525), dat door Luther met blijdschap begroet en zeer geprezen, maar door Zwingli een „bespottelijk boekje” genoemd werd, zooals er in jaren niet was verschenen. Ten gevolge van het Interim moest hij, die vooral na Luthers dood voor een der steunpilaren der Reformatie gold, na 25 jaar te Hall gearbeid te hebben, de vlucht nemen. Hij doolde eenige jaren om, totdat hij in 1552 door Hertog Christoph, dien hij te Basel had leeren kennen, benoemd werd tot proost te Stuttgart. Intusschen was Brenz in Maart 1552 reeds te Trente geweest om de door hem op last van den Hertog vervaardigde Confessio Wuertemburgica of Suevica bij het aldaar vergaderde concilie in te leveren. Br. bleef te Stuttgart werkzaam op menigerlei gebied als de Reformator van Württemberg tot zijn dood in 1570. — Zijne werken zijn, hoewel onvolledig, bijeengebracht in Brentii opera (8 dln. Tüb. 1676—90; Amst. 1666). Zie over hem: Härtmann und Jäger, Joh. Brenz (2 Bde. Hamb. 1840—42), grootendeels naar ongedrukte bronnen; J. Hartman, Joh. Brenz, Leben und ausgewählte Schriften (Elberfeld 1862); Th. Pressei, Anecdota Brentiana (Tüb. 1868); W. Stähle, Johannes Brenz, der Reformator Württembergs (Schwab. Hall z. j.).