Breitenfeld - Een dorp in het koninkr. Saksen, bijna 2 uur gaans ten Noorden van Leipzig gelegen, in de krijgsgeschiedens bekend door de twee groote veldslagen, welke hier in den Dertigjar. oorlog werden geleverd. De eerste vond op 7 Sept. 1631 plaats en wordt ook vaak de slag bij Leipzig genoemd. In Sept. 1631 rukte een keizerl. leger van 24.000 man inf., 11.000 man cavalerie en 26 stukken geschut onder den Beierschen veldmaarschalk Tilly (een Nederlander van afkomst) en den generaal von Pappenheim, het keurvorstendom Saksen binnen, om keurvorst Johan George I tot erkenning van het restitutie-edict te dwingen.
De keurvorst, die met eenige andere Protest, vorsten een verbond tegen den keizer had gesloten, riep de hulp in van Gustaaf Adolf, koning van Zweden, die tot bescherming der Protestanten met een leger Duitschland was binnengetrokken. Het Saks. leger onder veldmaarschalk Arnim vereenigde zich met het Zweedsche en beide legers, met eene gezamenl. sterkte van 36.000 man en 100 stukken geschut, rukten nu onder aanvoering van Gustaaf Adolf tegen Tilly op, die zijn leger tusschen Breitenfeld en Seehausen in slagorde had geschaard. In den middag van 7 Sept. 1631 nam de slag een aanvang. Pappenheim, die den linkervleugel der keizerlijken aanvoerde, wierp zich met zijne ruiters op den rechtervleugel van het Zweedsch-Saks. leger, doch werd bloedig afgewezen en leed groote verliezen. Inmiddels was ook de rechtervleugel van Tilly’s leger, onder den generaal Fürstenberg, ten aanval voorwaarts gegaan tegen den uit ongeoefende Saks. troepen bestaanden linkervleugel van Gustaaf Adolf. De Saks. regim. sloegen op de vlucht, en Tilly, die zich reeds zeker van de overwinning waande, liet Fürstenberg versterken, om door eene volkomen vernietiging van den Zweedschen linkervleugel de beslissing te verkrijgen. Gustaaf Adolf liet echter dezen vleugel met artillerie versterken, waardoor de aanval van Fürstenberg tot staan gebracht werd, en deed zelf met alle beschikbare troepen een krachtigen aanval op den anderen vleugel tegen Pappenheim, waardoor deze op de vlucht gedreven werd. Tilly, die zelf tweemaal gewond werd, trachtte nog een tegenaanval te doen, doch kon niet beletten, dat zijn linkervleugel omtrokken werd.
Zijne reserves werden verslagen, en de rest van zijn leger werd in den rug aangevallen en geheel verstrooid. Tilly, die zich met eenige troepen door den vijand heen had geslagen, en zelf slechts door een gelukkig toeval aan den dood of de gevangenschap ontsnapte, vluchtte naar Halle, waar hij van zijn geheele leger slechts 600 man aantrof. Van zijn leger waren 7000 man gesneuveld, terwijl 5000 man aan krijgsgevangenen en gewonden, 100 vaandels, al het geschut en de bagage in handen van Gustaaf Adolf vielen. De slag bij B., die den roep van Tilly’s onoverwinnelijkheid en de vrees voor de macht des Duitschen keizers voor goed vernietigde, had grooten invloed op den afloop van den 30-jar. oorlog en deed het Protestantisme weder krachtig opleven. Op het hoogste punt van het slagveld werd in 1831 een gedenkteeken opgericht. — De tweede slag bij B. werd 11 jaar later, 23 Oct. 1642, bijna op dezelfde plaats, geleverd. De Zweden onder Torstenson belegerden Leipzig, toen een keizerl. leger onder aartshertog Leopold van Oostenrijk en den generaal Piccolomini aanrukten.
Torstenson gaf de belegering van Leipzig op en nam stelling bij B., tusschen dit dorp en Seehausen. Voordat de keizerlijken zich geheel in slagorde hadden kunnen scharen, liet Torstenson op hunne beide vleugels aanvallen doen, welke volkomen gelukten. Het centrum der Oostenrijkers hield dapper stand, doch werd ten slotte geheel ingesloten, deels in de pan gehakt en deels krijgsgevangen gemaakt. De keizerlijken leden een volkomen nederlaag; zij verloren 10.000 man, waaronder 5000 krijgsgevangenen, 46 kanonnen, 121 vaandels en den geheelen trein. De Zweden hadden 4000 man aan dooden en gewonden verloren. Na eene belegering van drie weken viel Leipzig en vervolgens geheel Saksen in hunne handen. — Ook een onderdeel van den volkerenslag bij Leipzig (16,18 en 19 Oct. 1813) en wel de slag bij Möckern (16 Oct. 1813) wordt veelal de slag bij Breitenfeld genoemd, doch had slechts weinig met het slagveld van den 30-jar. oorlog uit te staan.
