Bommelerwaard - riviereil. in Gelderland tusschen de Waal en de Maas en ’t Kan. van St. Andries; oppervl. ± 12.000 H.A. De bodem helt geleidelijk af van ’t O. naar ’t W., van ± 4 M. + A.P. tot 1½ M. + A.P.; de geheele lagere W.-helft ligt beneden het gemiddelde rivierpeil, zoodat dat gedeelte moet worden bemalen. De gemiddelde zomerstand van de Waal bij Bommel is ± 3.M. + A.P., van de Maas bij Crêvecoeur 1.50M. + A. P., zoodat de afwatering van de B. het gemakkelijkst naar de Maas kan geschieden. Een hooge bandijk, waarvan de kruin gemiddeld 8 M.+ A.P. ligt (bij Bommel 8.32 M.+ A.P.), omgeeft de B. Waar de Waal- en de Maasdijk elkaar tot op een afstand van minder dan 2 K.M. naderen, beneden Zuilichem, zijn ze verbonden door den 6.80 M. + A.P. hoogen Meidijk, die dus de B. verdeelt in een grootere Oostelijke en een kleinere Westelijke helft.
Deze deelen zijn de beide polderdistricten: B. boven den Meidijk en B. beneden den Meidijk. Wordt tengevolge van een dijkbreuk het eerste deel overstroomd, dan moet de Meidijk worden doorgestoken en kan het inundatiewater zich dus ook verspreiden over het lagere Westelijke deel. Bij overstrooming van dit laatste deel kan de Meidijk het O. behouden. Toen zoo’n overstrooming echter plaats had in 1861, brak ook de Meidijk door en liep dus de B. boven den Meidijk toch onder. — Bijna de geheele B. boven den Meidijk behoort tot het gebied van een der beide boezems: de Drielsche- en de Bommelsche Wetering, die beide in ’t W. nabij Aalst op de Maas loozen. De boezem van de Drielsche Wetering wordt gevormd door deze Wetering, voor zoover ze ligt ten W. van den spoordijk der lijn Bommel— ‘s-Hertogenbosch; het Oostel. deel behoort tot het polderwater. Het boezemgebied omvat het Z. en O. boven den Meidijk, in het algemeen het hoogste gedeelte met een oppervl. van ruim 4800 H.A. De polders loozen hun water meest zonder bemaling op den boezem van de Drielsche Wetering, waarin de waterstand ± 2 M. + A.P. is. De afwatering van den boezem geschiedt ten Z. van Aalst op de Maas gewoonlijk kunstmatig door een stoomgemaal; bovendien gaat een zijtak van de Wetering naar een tweede stoomgemaal bij Neder-Hemert. — De boezem van de Bommelsche Wetering vormt de afwatering van de Noordel. polders van de B. (oppervl. ± 3000 H.A.); zij brengen hun water meest door bemaling op den boezem, die zich als een bekade sloot uitstrekt van Bommel tot Aalst. Daar de stand van het boezemwater ± 1.50 M + A.P. is, kan het slechts bij lagen stand van de Maas vrij daarop afstroomen; meestal moet gebruik worden gemaakt van het stoomgemaal.
Boven Aalst verbindt een kanaal de Drielsche met de Bommelsche Wetering, waardoor in sommige omstandigheden, zooals bij een defect aan een stoomgemaal van een der boezems, de bemaling niet behoeft te worden gestaakt, maar kan worden overgenomen door den anderen boezem. — De B. beneden den Meidijk bevat een kleinen boezem, waarop de 3 polders, waaruit dit polderdistr. bestaat, hun water laten afloopen. Deze boezem, die een zomerpeil heeft van 1 M. + A.P., wordt bemalen door een stoomgemaal en een windmolen. Buiten den bandijk van den B. ligt in ’t W. als uiterwaard het z.g. Munnikenland, dat slechts door lage zomerkaden wordt beschermd. Aan het Westel. eind van dezen uiterwaard ligt het slot Loevestein. — Wat betreft het bedrijf en den economischen toestand in de B., kunnen wij verwijzen naar het art. BETUWE, waarmee de B. grootendeels overeenkomt.
Van den B. is 8250 H.A. grasland, 3480 H.A, bouwland en 430 H.A. tuinland. Ook in den B. is dus het grootste oppervlak grasland, dat gebruikt wordt voor vetweiderij en voor geitenteelt. Nog meer dan in de Betuwe is hier de landbouw kleinbedrijf, dat een aanzienlijke hoeveelheid aardappelen en suikerbieten oplevert. Van het landbouwgebied is ruim 37% voor aardappelen, 34% voor suikerbieten en slechts 21% voor graan in gebruik. Wel wordt nog op een vrij aanzienl. deel van den B. (39%) het bedrijf door de eigenaars-zelf uitgeoefend, maar het pachtwezen neemt in den laatsten tijd sterk toe. — De marktplaats voor het gebied is Zalt-Bommel.
