Boekenbewijs - 1) tegen personen, die geen handel drijven, leveren koopmansboeken (zie BOEKHOUDING) bewijs ten aanzien der hoedanigheid en der hoeveelheid van de leveranciën, welke daarop gebracht zijn, mits het van elders bewezen zij, dat de koopman gewoon was aan de tegenpartij dergelijke leveringen op crediet te doen, mitsgaders dat de boeken overeenkomstig de bij het Wetb. v. Kooph. voorgeschreven formaliteiten gehouden zijn, en eindelijk, dat de koopman de echtheid zijner vordering onder eede bevestige. Indien de koopman overleden is, moeten zijne erfgenamen onder eede verklaren, dat zij te goeder trouw gelooven, dat de schuld bestaat en onvoldaan is (zgn. jusjurandum eredulitatis). Koopmansboeken, niet richtig gehouden, kunnen echter tot bewijs strekken tegen den koopman (art. 1919 B.W.). — 2) Tusschen kooplieden leveren wegens zaken hunnen handel betreffende, indien de handeling niet geheel ontkend of haar bestaan in het algemeen bewezen wordt, richtig gehouden koopmansboeken, des gevorderd met eede gesterkt of door den dood bevestigd, bewijs op ten aanzien van den tijd der handeling en der levering, de hoedanigheid, de hoeveelheid en den prijs der goederen, behoudens tegenbewijs; ook de copieboeken van brieven, richtig gehouden, kunnen door den rechter als middel van bewijs worden aangenomen (art. 10 K.). — In afwijking dus van hetgeen bij schriftelijk bewijs regel is (zie art. 191 B.W.), kunnen koopmansboeken bewijs leveren tenvoordeele van hem, die de boeken heeft gehouden.
Omtrent de vraag aan welke koopmansboeken deze bijzondere bewijskracht is toe te kennen, heerscht geen eenstemmigheid. De rechtspraak kent haar veelal aan alle boeken toe (zie echter arrest H.R. 1 Juni 1894, W. 6509).
Openlegging van boeken (Représentation des livres). In den loop van een rechtsgeding kan de rechter, op verzoek van eene der partijen, of zelfs van ambtswege, de openlegging der boeken bevelen, ten einde daarvan inzage of een uittreksel te doen nemen voor zooveel het punt in geschil betreft. Ingeval die boeken zich bevinden op eene andere plaats dan die, waar de rechtbank, voor welke de zaak hangt, gevestigd is, staat het haar vrij den plaatsel. rechter op te dragen, van die boeken inzage te nemen, en van zijne bevinding een verbaal op te maken en over te zenden (art. 12 K). Hij, die nalaat aan het rechterl. bevel te voldoen tot het openleggen zijner boeken, of wel, die weigert ze open te leggen, indien de tegenpartij zich aan deze wil gedragen, doet daardoor een vermoeden in zijn nadeel ontstaan. In beide gevallen kan de rechter aan de tegenpartij den eed opleggen, al ware er geen ander bewijs aanwezig (art. 13 K.).
Overlegging van boeken (Communication des livres). Men kan niemand noodzaken zijne boeken, balansen, en verdere daartoe betrekkelijke papieren, over te leggen, dan alleen ten behoeve van hem, die als erfgenaam, als belanghebbende in eene gemeenschap, als vennoot, als aansteller van factoors of bewindvoerders, daarbij een regelrecht belang heeft, en eindelijk in geval van faillissement (art. 11 K). Vergel. art. 1923 B.W. (In elken stand van een rechtsgeding kan eene partij aan den rechter verzoeken, dat hare wederpartij bevolen worde om de stukken over te leggen, die aan beide partij- en gemeen zijn, de zaak in geschil betreffen en zich onder hare berusting bevinden) en art. 1922 B.W. (Indien een titel gemeen is tusschen verscheiden personen, is ieder hunner bevoegd te vorderen, dat die op eene derde plaats in bewaring worde gebracht, mitsgaders om daarvan op zijne kosten een afschrift of uittreksel te laten maken). Het verschil tusschen représentation en communication is vooral daarin gelegen, dat de eerste meer betreft een onderzoek aangaande een bepaald punt, de laatste meer eene algemeene kennisneming van de geheele boekhouding beoogt.
