Bessel (friedrich wilhelm) - Duitsch sterrenkundi ge, geb. 22 Juli 1784 te Minden, overl. 17 Maart 1846 te Koningsbergen. B. was voor den handel bestemd. De beroemde Bremer arts-astronoom Olbers ontdekte zijn buitengewone gaven voor de exacte wetensch. en bracht hem er toe, zich aan de sterrenkunde te wijden; 1806 werd hij assistent bij Schröter te Lilienthal; in 1810 werd hem te Koningsbergen de bouw van een sterrenwacht opgedragen. — B. is mis schien de grootste, zeker de veelzijdigste astronoom, dien de wereld ooit gekend heeft, even voortreffelijk waarnemer als scherpzinnig theoreticus. Er is nauwlijks een tak van de sterrekunde te noemen, althans der astrometrie, die niet door B. met nieuw leven is bezield en tot bloei gebracht.
Aan B. dankt men nieuwe, veelal thans nog steeds gebruikte, me thoden van onderzoek en werkwijzen op het ge bied der nauwkeurige plaatsbepaling van ster ren, der fundament, astr. constanten, der prak tische sterrenkunde en der instrumentenkunde; eklipsen en vallende sterren; der straalbreking in den dampkring; van slingerwaamemingen en graadmeting; van kometenstaarten en van de ringen van Saturnus. Als wiskundige bekend door zijn onderzoek van de naar hem genoemde func-tie van Bessel:
(waarin n! = 1 x 2 x 3 x...x (n — 1) x n), die voldoet aan de differentiaalvergelijking van Bessel Het is onmogelijk, in een kort bestek een lijst van zijn werken te geven; vele ervan zijn klassiek te noemen. Wij bepalen ons tot: Fundamen ta astronomiae deducta ex observationibus J. Bradley (Königsberg 1818); Untersuchungen über die Länge des einfachen Sekundenpendels für Königsberg (Ber lin 1828); Tabulae Regiomontanae reductionum obser vationum ab. a. 1750 usque ad a. 1830 computatae (Kön. 1830); Bestimmung der Länge des einfachen Sekundenpendels in Berlin (Berlin 1837); Gradmes sung in Ostpreussen (Berlin 1838, in samenwerking met den Pruisischen Generaal Baeyer); Untersuchun gen über die Wahrscheinlichkeit der Beobachtungsfehler (Astr. Nachr. 1838); Bestimmung der Entfernung des Sterns 61 Cygni (Astr. Nachr. 1839); Astronomische Untersuchungen (Kön. 1841—42); Uber Veränder lichkeit der eigenen Bewegungen der Fixsterne (Astr. Nachr. 1844); Astr. Beobachtungen auf der Sternwarte zu Königsberg (21 banden, Kön. 1815—44). — Na B.’s dood verschenen nog: Populäre Vorlesungen über wissenschaftliche Gegenstände (Hamburg 1848); Briefwechsel zwischen W. Olbers und F. W. Bessel (Leipzig 1852); Briefwechsel zwischen Gauss und Bessel (Leipzig 1880). B.’s gezamenlijke Abhandlun gen versehenen in 3 banden te Leipzig (1876).
