Berlage (dr. H. P.) - Nederl. bouwkunstenaar, geb. in 1856, schepper van een aantal om den stijl zeer belangr. werken. Na een tijd van karakter looze stijlnabootsing, regenereerde hij onze Nederl. bouwkunst door constructieve eerlijkheid en een juist en oprecht gebruik der verschillende bouw materialen. Bij zijn benoeming tot doctor honoris causa in 1911 door de Groningsche universiteit werd zijn beteekenis als volgt weergegeven: „den zeer bekwamen bouwmeester en uitnemenden voor ganger, die in de bouwkunst zoowel zijn eigen aard als dien van zijn vaderland recht heeft laten we dervaren”. Zijn meest bekende en omvangrijkste schepping is de nieuwe Amsterdamsche Koopmans beurs, welke als elke kunstuiting, die een nieuwen tijd insluit, veel storm heeft verwekt.
Een lijst zijner meest belangrijke werken volgt hieronder. B. heeft een vrij groot aantal geschriften uitgege ven, verschenen bij A. B. Soep, W. L. en J. Brusse, Waltman en Co., terwijl hij geregeld publiceerde in het maandblad „de Beweging”, waarvan hij sedert de oprichting deel uitmaakte van de Redactie. Leider der naar eerlijkheid strevende, jonge Nederl. bouwkunst, was hij meer echter dan door zijn woord en geschrift, door zijn scheppingen, welke zich niet tot gebouwen beperken maar eveneens betrekking hebben op meubelkunst en op stedenbouw. Zonder twijfel is hij onze eerste Nederl. bouwmeester en stedenbouwer. Ook als 60-jarige blijft hij in den goeden zin des woords modern, d. w. z. uitdrukkende in zijn werk den eigenaard van onzen tijd: dien van arbeidsgemeenschap, socialen strijd, rationeele pro ductie.
Lijst der voornaamste werken, door H. P. Berlage ontworpen: Focke en Meltzer, Kalverstraat, Am sterdam (1885); „Algemeene Maatschappij voor levensverzekering en lijfrente”, Damrak, Amster dam (1894); „de Nederlanden van 1845”, Sophia plein, Amsterdam (1895); idem Prinsestraat, den Haag (1896); Beurs Amsterdam (1897—1904); Villa Henny, Scheveningen; Villa Scott, Bussum (1898); Gebouw A. N. D. B., Fransche laan Am sterdam; Villa Toorop, Katwijk; Proefstation voor bouwmaterialen, da Costakade, Amsterdam; Tee kenschool Eenheid, Amsterdam (1899); kantoorgebouw „Algemeene Mij v. levensverzekering en lijfrente”, Soerabaya; Villa Parkwijck, van Eeghen straat, Amsterdam (1900); Wisselkantoor Damrak Amsterdam (1901); verbouwing van „de Neder landen enz.”, den Haag; Gebouw „Algemeene” Leipzig; Villa Roland Holst, Laren; Villa Hesselink, Noordwijk; eerste verbouwing „Algemeene” Am sterdam (1902); Villa Wygers, Beek, Eerste uit breidingsplan Amsterdam (1902); Tweede ver bouwing „Algemeene” (1903); huizen, Hobbema straat, Amsterdam (1904); Villa te Wassenaar, huis gevels aan de Linnaeusstraat, landhuis H. Polak, Laren (1905); Villa te Watergraafsmeer, de „Voor waarts”, Rotterdam (1906); Villa Hinpt, Ko ninginneweg, Amsterdam; huizen Sarphatistraat (gevel), Amsterdam, uitbreidingsplan den Haag (1908); Uitbreiding „de Nederlanden 1845” den Haag (1909); Villa Salomonson, Baarn; aanbouw „Nederlanden 1846”, Amsterdam (1910), „Neder landen 1845”, Rotterdam, „de Nederlanden 1825”, Nijmegen, Plannen arbeiderswoningen Transvaal plein, Amsterdam (1911); Woonhuis, Kanaal, den Haag; „de Nederlanden van 1845”, Batavia; Ar beiderswoningen Javabuurt, Amsterdam (1912); Arbeiderswoningen Spreeuwenpark, Amsterdam (1913); kantoorgebouw Wm. H. Müller en Co.; Londen, Winkelgebouw Meddens, den Haag, Boerderij „de Schipborg”, Zuidlaren; Woonhuis Simons, den Haag; Verbouwing villa Roland Holst, Laren; Tweede uitbreidingsplan Amsterdam. Zie: Dr. H. P. Berlage en zijn werk. Rotterdam, Brusse, 1916.
