Barcelona, 1) prov. van het koninkrijk Spanje, Catalonië, 7700 K.M2, 1.168.000 inw.; hoofdst. Barcelona. B. is de dichtstbevolkte, best bebouwde en een der welvarendste prov. van Spanje, de voornaamste ook ten opzichte van handel en industrie. Er zijn katoenspinnerijen, weverijen, papierfabrieken, metaal-industrie. De bodem is vruchtbaar en levert wijn, olie en allerlei landbouwproducten; zij bevat tevens allerlei delfstoffen, waaronder steenkool, zout; er zijn hier vele minerale bronnen. De uitloopers van de Pyreneeën bereiken in deze prov. nog een hoogte van 1600-1200 M.
— 2) Tweede stad van Spanje, hoofdpl. van Catalonië en van de prov. B., vesting-, haven-, handels- en fabriekstad van den eersten rang; tusschen de monding van de Llobregat en de Besós, aan de kust van de Middell. Zee, die hier met een vooruitspringend schiereil. een ruime havenbocht vormt aan den voet van een bijna 200 M. hoogen heuvel, waarop het voor onneembaar gehouden fort Montjuich (Mons Jovis) ligt; met de voorsteden Gracia, San Martin de Provensals, Sans, enz. heeft B. 587.000 inw. Het klimaat is zacht. In het voorjaar brengt de O.wind (de Llevant) regen en de N.O. wind (de Gargal) mist, terwijl de Lebeche, die ’s zomers uit het Z.W. waait en de Mestral, de N.W. wind van den winter, droge winden zijn. — B. is de zetel van den kapitein-generaal en den civielen gouverneur van Catalonië en van een Ned, consulair ambtenaar (voor Catalonië en Aragon); er zijn meer dan 100 kerken, vele kloosters, een circus voor stierengevechten, enz. B. bezit een in 1596 door Philips II opgerichte hoogeschool, een plantentuin en twee groote bibliotheken, de Biblioteca de San Juan en de bisschoppel. bibl. B. is de belangrijkste handels- en industriestad (vooral katoennijverheid) van geheel Spanje. — Reeds in de middeleeuwen was B. de hoofdzetel van den handel der Middell. zee; in 1258 vaardigde Jaime el Conquistador van hier het Consulado del Mar het oudstbekende beschreven wetboek van handel en zeerecht uit (vergelijk Capmany, Memorias historicas sobre la marina, comercio y artes de Barcelona, 4 dln. Madrid, 1792, en Codigo de las contumbres maritimas de Barcelona. 2 dln., 1728), dat weldra door alle zeevarende Europeesche volken werd erkend. De stad Barcino, eene stichting der Phoeniciërs, als Romeinsche kolonie Colonia Faventia Julia en Augusta Pia Barcino geheeten, komt reeds in de vierde eeuw n. Chr. onder den naam van Barcelona voor; zij werd in 415 door de Westgoten onder Athaulf veroverd, en viel in de 8ste eeuw in handen der Arabieren, aan welke ze in 801 door Lodewijk den Vrome weer werd ontnomen, waarop ze in 874 in de macht der Frankische graven kwam en zich krachtig ontwikkelde; in 985 werd zij weer door de Arabieren veroverd; na door graaf de Borrell I heroverd te zijn, kreeg zij vele privilegiën en bloeide snel op. In de 12de eeuw werd zij met Aragon vereenigd; in de 13de en 14de eeuw had zij een bloeienden handel op den Levant. De ontdekkingen der 15de en 16de eeuw dreigden haar met verval; later verloor zij, tengevolge van allerlei opstanden en haar houding in den Spaanschen successie-oorlog, al hare fueros of voorrechten. De Franschen hielden haar van 1809 tot 1814 bezet. Sinds hadden nog herhaaldelijk oproeren en wanordelijkheden plaats; in 1842 werd zij door Espastero gebombardeerd. In 1874 zetten de federalisten hier een beweging op touw, die echter weldra met kracht onderdrukt werd. In het laatste gedeelte der 19de eeuw hadden te B. enkele anarchistische aanslagen plaats.
— 3) Vroeger Nueva Barcelona, hoofdstad van den staat Bermudez, Venezuela, 240 K.M. ten O. van Carácas; 8 K.M. van de kust der Caribische Zee, aan de Aragua;
13.000 inw.; het werd in 1637 door geestelijken gesticht; nu is het een doode stad niettegenstaande de uitstekende haven van Guanta en de steenkoolmijnen in de omgeving, waarmee het door spoorwegen is verbonden.
