Bantoe-negers

betekenis & definitie

Bantoe-negers - Onder dezen naam vat men een groot aantal Afrikaansche negerstammen zamen, wier talen tot de groote Bantoe-taalfamilie behooren. Zoowel lichamelijk, als wat hun stoffelijke en geestelijke beschaving betreft, vormen de B. geenszins een opzichzelfstaande groep; zoolang echter niet is uitgemaakt, in welke verhouding zij staan tot de overige volken van Afrika, kunnen zij slechts naar hunne talen gegroepeerd worden. Het woord bantoe beteekent „menschen” en bestaat uit de woordkern n t o e en het voorvoegsel b a dat de klasse der levende wezens aanduidt. Dezelfde kern met het voorvoegsel m o e, dus m o e n t o e beteekent „mensch” en k i n t o e „ding”. Dit gebruik van beteekenis-wijzigende en classificeerende voorvoegsels vindt men in alle Bantoe-talen terug. De omstandigheid, dat sommige stammen onder namen met en andere onder namen zonder voorvoegsel bekend staan, geeft dikwijls aanleiding tot verwarring. Zoo worden de Betsjwanen (Be + Tsjwana) zelden, maar de Ovaherero (Ova + Herero) haast altijd met hunne namen zonder voorvoegsel aangeduid. Bovendien zijn de namen der talen weer van een ander voorvoegsel voorzien: zoo beteekent Setsjwana: „de taal der (Be)Tsjwana”, Otjiherero „de taal der (Ova)Herero”. De Bantoe-taalfamilie omvat ongeveer 150 verschillende talen, waarvan echter verreweg de meeste zoo weinig van elkaar verschillen, dat men ze beter „dialecten” kan noemen. Verreweg het grootste gedeelte van de Zuidelijke helft van Afrika wordt door Bantoestammen bewoond. Oostel. van het merengebied bereiken zij naar het N., globaal gesproken, den vierden graad Z.B., terwijl zij ten W. van de meren ongeveer tot aan den vijfden graad N.B. voorkomen. Van de Zuidpunt van Afrika (tot aan den 20en graad Z.B.) wordt bijna de geheele Oostel. helft door nietBantoe-sprekende stammen (n.l. Hottentotten en Bosjesmannen) in beslag genomen. Alleen in den uitersten N.W.-hoek (Damaraland) woont een Bantoe-stam: de Herero of Damara. De Oostel. helft daarentegen is Bantoe-gebied: hier wonen de Zoeloe-Kaffers (Zoeloeland, Natal), de Amakosa-Kaffers (Z.O.-Kaapland), de Betsjwana-Kaffers (Basoetoland, Betsjwanaland en het tusschenliggende gebied tot in N.-Transvaal) en (in de kuststreek tusschen Zoeloeland en Sofala) de Swasi, Tonga en Gasa. Ten N. van de Herero wonen de Ovambo (aan de Kunene) en het kustgebied van af de Kunene tot aan de Kongo wordt bewoond door een groot aantal B., die door eeuwenlang verkeer met de Portugeezen veel van hun eigenaardigheid hebben verloren. In het O. vinden wij in het binnenland tusschen de Limpopo en de Zambesi de Makalaka in het Z. en de Masjona in het N. Van de stammen aan de Zambesi-zelf zijn de belangrijkste de Barotse en Mamboenda, de twee voorn, volken van het Barotse-Mamboenda-rijk in het Boven-Zambesigebied (ten N. van de Victoria-vallen). In O.-Afrika (het gebied tusschen de merenreeks en den Ind. Oceaan) zijn de Bantoes op bedenkelijke wijze in de knel geraakt tusschen de uit het N. binnendringende Hamiten en de uit het Z. opstuwende Kaffers. Zoo vindt men thans ten O. van het Victoria-meer nog slechts kleine Bantoe-enclaves, zooals dat der Wakamba, terwijl het grootste deel van deze streek, vooral door de onweerstaanbare stuwkracht van de Hamitische Massai, tot Hamitisch gebied is geworden. Ten Z. hiervan wonen de Soeaheli (langs de kust) en de Wagogo (in het binnenland). Tusschen het Njassa-meer en de kust vindt men de Wangoni (in het W.), ten O. daarvan de Jao en als Z.-Oostel. naburen van dezen, de Makoea. Een enorm aantal B.-stammen herbergt het stroomgebied van de Congo. In het Z. behooren hiertoe in de eerste plaats de stammen, die vroeger deel uitmaakten van het zoogenaamde „Loenda-rijk” (tusschen 7° en 11° Z.B. en tusschen de Kwango en de Sankoeroe), waarvan de Baloenda (tusschen de Kassai en de Kwango) de voornaamste is. Naar het O. volgt hierop de landstreek Katanga, het Westel. deel van het vroegere rijk van Kasembe, dat tegenwoordig beperkt is tot de streek ten O. van het Moeromeer (tot aan het Tanganjika-meer). Ten N. van Katanga wonen de Waroewa (behoorende tot de Baloeba-stammengroep), de vroegere beheerschers van het rijk van Kassongo: N.-waarts strekte dit gebied zich vroeger uit tot de 5en graad Z.B. De Baloeba-Basjilange-groep, de Bakoeba en de Bassonge zijn de belangr. stammen van het Centr. Congo-bekken. De eersten wonen ten N. van het brongebied van de Kassai en hunne Noordel. naburen, de Bakoeba, zijn door de rivier de Sankura gescheiden van de Bassonge. Aan de MiddenCongo zelf noemen wij de Basoko (ten N. v. Stanley-Falls), de Balolo (aan den boog) en de Bangala (tusschen de Beneden-Ubangi en de Congo). Aan de Beneden-Congo wonen o.a. de Babwende, de Bakongo en de Moessorongo. In het gebied tusschen de Beneden-Congo en de Ogowe vindt men, behalve de talrijke stammen in het binnenland, zooals de Bawili, Majombe, Bakoenja, Baloemba, enz., enz., ook de, vroeger ten N. van de Ogowe wonende, maar door de uit het O. opdringende Fangstammen (ook Bantoes) naar de streek ten Z. van deze rivier verdrongen, Akelle, Mpongwe e.a. De N.-Westel. B. eindelijk vindt men in de kuststrook tusschen de Cross-rivier (in Z.O.-Opper-Guinea) en ongeveer den 2en graad N.B. Hier wonen drie groepen, waarvan elk een groot aantal stammen omvat: de Maka in het Z., de Bakoko tusschen de rivieren Njong en Wuri en de Bakoenda ten N. van de Wuri. De B. zijn in het algemeen zeer donker. Waar lichtere typen voorkomen, zal dit meestal zijn toe te schrijven aan vermenging met Europeanen (in het Z.) of met Hamiten (in het N.). Zij hebben kort, grof, zwart kroeshaar; een breeden, platten neus; dikke, soms omgestulpte, lippen en een langen, smallen schedel. Het is niet mogelijk in een kort overzicht een denkbeeld te geven van hun stoffelijke en geestelijke beschaving, daar deze over een gebied van deze grootte natuurlijk verre van eenvormig is, zie KAFFERS, CONGO-VOLKEN, OOST-AFRIKAANSCHE VOLKEN en de daar vermelde litteratuur.