As (gewichtseenheid) - bij de Romeinen, tevens de munteenheid, oorspronkelijk gegoten baar van koper, zonder waarmerk of versiering, die bij betaling gewogen werd en desnoods werd doorgehakt om tot het juiste gewicht te komen (aes rude). Ongeveer 500 v. Chr. werd de as voor het eerst gegoten en met een merk voorzien (aes signatum), terwijl 50 jaren later de waarde op de as geplaatst werd en deze op het juiste gewicht van 1 Romeinsch pond (libra) gegoten werd, vandaar as libralis, aes grave. De as was ongestempeld en werd naar het twaalftallig stelsel in 12 onderdeelen (unciae) verdeeld. Servius Tullius zou het eerst de as met afbeeldingen van dieren hebben laten slaan (pecunia van pecus, vee), maar de naam pecunia is te verklaren uit het feit, dat vee oudtijds als betaalmiddel gold.
Het werkelijk gewicht van de librale as was niet 12, doch slechts 10 unciae, zoodat 268 v. C., toen ook voor het eerst te Rome zilver werd gemunt, de waarde werd teruggebracht op ⅓ (trientale as), in 217 v. C. op ⅙ (sextentare as), waardoor de metaal- en muntwaarden nagenoeg gelijk werden, ± 6 cents. Toen 194 v. C. het zilver van staatswege als het eenige courante geld werd erkend, daalde de kopervoet nog meer en zonk tot de helft van de unciale waarde, en deze semiunciale voet werd in 89 v. C. door de wet van Papirius vastgesteld, zoodat de geringe waarde der munt spreekwoordelijk werd evenals van onzen duit (ad assem, tot op den laatsten duit, assis non facere, geen duit waard achten). Die verhouding bestond nog in den Keizertijd. De 12 onderdeelen heetten: uncia = 1/12 , sextans = 1/6 , quadrans = ¼ , triens = ⅓ , quincunx = 5/12 , semis = ½ , septunx = 7/12 , bes = ⅔ , dodrans = ¾ , dextans = 5/6 , deunx = 11/12 . Zij waren tijdens de Republiek gestempeld met een scheepsram aan den eenen — een Januskop op den anderen kant. De semis had het hoofd van Juppiter — de triens van Minerva — de quadrans van Hercules — de sextans van Mercurius — de uncia van Roma. De benamingen werden ook voor breuken gebruikt: heres ex asse, universeel erfgenaam; heres ex dodrante, erfgenaam voor 3/4 ; h. ex besse, voor 2/3 ; h. ex semisse, voor de helft. Zie ook DENARIUS.
