Allori (alessandro) - eigenlijk A. di Cristofano di Lorenzo A., Ital. schilder, geb. te Florence 3 Mei 1535, overl. 22 Sept. 1607, verloor reeds op vijfjarigen leeftijd zijn vader en werd opgevoed door diens vriend Agnolo Bronzino (niet zijn oom). A. teekent dus ook nog lang zijn schilderijen met „Bronzini Allumnus”, later met „Alexandro del Bronzino”, eindelijk, na Bronzino’s dood (1572) „Allessandro Bronzino—Allori”. Hij kopieerde als kind B.’s teekeningen en schilderde reeds als 17-jarige een Christus aan het kruis. In 1554 trok hij naar Rome om er de kunst der oudheid en het werk van Michelangelo te leeren kennen.
Hij schilderde te Rome portretten; in 1560 was hij wederom te Florence, waar hij o.a. een „Laatste oordeel” in de kapel van Bastiano Monteguti schilderde. Het altaarstuk vertoont den invloed van Michelangelo’s Laatste oordeel in de Capella Sixtina. Toen zijn naam door dit stuk en de geheele beschildering der kapel bekend geworden was, kreeg hij velerlei opdrachten, b.v. schilderde hij in de Annunziata (capella dell’ Antella) een gegeboorte v. Christus (1603), de zoldering in de capella Gaddi van S. Maria Novella en verschillende heiligen in nissen en andere onderwerpen. In het refectorium v. S. Maria del Carmine schilderde hij een avondmaal 1582, voorts werkte hij in S. Spirito, het Magdalenaklooster, S. Egidio, S. Marco e.a.m. In S. Agata „De bruiloft te Kanaan” en in S. Nicolo „het offer van Abraham” (thans Uffizi). Buiten Florence leverde hij werken voor Palermo, Pisa (een zeer geprezen hemelvaart van Christus). Voor verschillende voorname bestellers maakte hij schilderijen met mythologische gevallen. Van zijn werken, die geen gewijd onderwerp behandelen, zijn echter vooral de decoratieve fresco’s in de villa van den Tosk. Groothertog in Poggio a Cajano te noemen (1685), waaruit zijn afhankelijkheid in opvatting en behandeling van A. d. Sarto, Franciabigio en Pontormo blijkt.
Van zijn portretten is weinig over, wellicht staat er heel wat op naam van zijn meester Bronzino. Als voorbeeld zij aangehaald het portret van Bianca Capello (Uffizi). A. had het oppertoezicht over de tapijtweverij van den groothertog en teekende ook kartons voor die inrichting. Evenals Bronzino zoekt hij de ingewikkelde standen van slanke, naakte lichamen in een soms wat krijtachtig aandoend koud koloriet. Hij behoort tot een geheel geslacht van Florentijnsche manieristen.
Hij heeft ook een dialoog geschreven over de anatomie ten dienste van kunstenaars, waarvan ons slechts het handschrift te Florence bekend is. Zijn leerlingen waren Ludovico Cardi da Cigoli en Giovanni Bizzeri. Zijn zoon Cristofano A. behoort tot een geheel andere richting. Thieme-Beckers Künstlerlexikon.
