Aken - 1) of Acken, stad in het Pruisisch district Kalbe van het regeeringsgebied Maagdenburg, aan de Elbe en aan de spoorlijn Cöthen-Aken; suikerraffinaderijen, fabrieken van etherische oliën en essencen, weverijen, scheepsbouw, handel en scheepvaart; 6000 inwoners;
2) Frans van, Nederlandsch letterkundige, schreef en vertaalde tooneelstukken. Hij bewoog zich op politiek gebied o.a. in De aristocraten (1785), De edelmoedige aanbieding (1786); maakte ook gedichten en een zangspel Elize (1786).
3) Heyn van, Middelnederlandsch dichter, vermoedelijk te Brussel geboren. Wij kennen drie werken van hem: twee vertaalde Hughe van Tabarien en de Roman van de Roos (± 1330), en een, dat oorspronkelijk is, de Roman van Limborch (waarschijnlijk tusschen 1291 en 1318 geschreven).
4) ) stad in de Rijnprovincie, Pruisen, nabij de Limburgsche grens, in ’t vruchtbare dal van de Worm. Het is een oude stad aan den handelsweg van N. Frankrijk langs de Maas naar N. Duitschland. Daarbij is het van ouds belangrijk als badplaats (zwavelhoudende bronnen). Nu nog trekken de baden jaarlijks duizenden bezoekers. Karel de Groote had hier vaak zijn residentie en stierf er in Jan. 814.
Het bleef daarna nog lang de kroningsstad der Duitsche keizers. Een herinnering aan de oude belangrijkheid der stad is de Domkerk, die voor een deel dateert uit ± 800; later is nog veel bijgebouwd en gerestaureerd. A. behoorde tot de Duitsche vrije rijkssteden, ging echter sinds de Middeleeuwen langzaam achteruit. In 1815 kwam het aan Pruisen.
Nieuwen grooten bloei gaf in de 19e eeuw de exploitatie der mijnen. Het steenkolengebied, dat zich in België langs de N.zij der Ardennen uitstrekt, zet zich bij Aken voort in 2 bekkens: het Worm- en het Indebekken. Ook vindt men er zink-, lood- en ijzererts. Zoo is A. het centrum geworden van een dichtbevolkt industrie- en handelsgebied. Het is nu een groote, geheel moderne stad, met 160.000 inw., met vooral wolindustrie, spinnerijen, weverijen en naaldenfabrikatie; in de omgeving ook ijzergieterijen en hoogovens. Het heeft een technische hoogeschool, de eenige in geheel Rijnland en Westfalen. Andere kleinere industriecentra in dit gebied zijn: Eschweiler en Stolberg.
Vrede van Aken. 1) De vrede, die 2 Mei 1668 een einde maakte aan den Devolutieoorlog tusschen Frankrijk en Spanje. Lodewijk XIV gaf bij dien vrede het door hem veroverde Franche Comté en de Zuidelijke Nederlanden aan Spanje terug, maar mocht een aantal plaatsen in het Zuiden van Vlaanderen en Henegouwen (Rijsel, Charleroi, Doornik enz.) behouden. — 2) De vrede, die in 1748 een einde maakte aan den Oostenrijkschen Successieoorlog. 30 April van dat jaar sloten Engeland en de Republiek een preliminairen vrede met Frankrijk; 18 Oct. werd de definitieve vrede gesloten, waartoe 23 Oct. Maria Theresia van Oostenrijk toetrad, terwijl ook Pruisen, Sardinië, Spanje en Genua zich daarbij aansloten. De opvolging van Maria Theresia in de Oostenrijksche erflanden en die der Hannovers in Engeland werd gewaarborgd, doch Pruisen behield het veroverde Silezië, terwijl verder het huis Habsburg de in 1735 in ruil voor Napels en Sicilië gewonnen hertogdommen Parma, Piacenza en Guastalla ten behoeve der Spaansche Bourbons moest afstaan. De Zuidelijke Nederlanden kwamen aan Oostenrijk terug.
Congres van Aken, het eerste, van 30 Sept. tot 21 Nov. 1818 door de mogendheden van de Heilige Alliantie gehouden, congres. Het voornaamste besluit, daar genomen, betrof het terugtrekken der bezettingstroepen, die sedert den tweeden vrede van Parijs een deel van Frankrijk bezet hielden en dit tot 1820 hadden mogen blijven doen; voorts een verzachting van de bepalingen, betreffende de aan Frankrijk bij dien vrede opgelegde oorlogsschatting.
