Abbate (messer niccolo of nicolo) - Ital. schilder, geb. te Modena omstreeks 1512, gest. 1571, een der meesters van de zg. school van Fontainebleau (zie PRIMATICCIO). A. was de leerling van zijn vader, den stucco-werker en decorateur Giovanni dell’A. en van Guido Begarelli; hij moet echter vooral Correggio’s en Parmeggianino’s werk in Modena hebben bestudeerd. In 1537 werkte hij onder A. Fontana aan het slachthuis te Modena, 1546 aan de muurschilderingen van het Palazzo del Commune aldaar; (overblijfselen van zijn oudere werken in het museum te Modena). Veel van zijn gevelbeschilderingen zijn verloren gegaan.
In deze eerste periode valt ook zijn Martelaarschap van Petrus en Paulus (thans Dresden, museum). Tusschen 1547 en 1552 werkte hij te Bologna (een door hem geschilderd fresco is nog in het Palazzo Pozzi aanwezig, een geboorte van Christus in het Pal. Leoni). In 1552 vindt men hem in Frankrijk, waar hij als helper van Primaticcio optreedt bij de versiering van de balzaal en van de zg. Galerij van Ulysses in het slot te Fontainebleau, (thans zg. Galerie Henri II). Hier is A.’s werk beperkt tot de uitvoering van teekeningen, die Primaticcio leverde.
Hij moet echter ook den koning en de koningin geportretteerd hebben. Ander werk was er van hem in de kapel van het slot Fleury-en-Brière. A. is ook als ontwerper van tapijten bekend en heeft teekeningen gemaakt voor émail, (uitgevoerde émailwerken naar zijn ontwerp in het Louvre); eindelijk heeft hij samen met G. Pilon groote feestdecoraties ontworpen. A. was een manierist als Pr., doch een minder sterke persoonlijkheid. Hij heeft de Fontainebleau-manier helpen populariseeren. Vgl. Reiset: Niccolo dell A. (Parijs 1859) en Dimier’s artikel in Thieme-Beckers Künstlerlexikon.
