Émile Édouard Charles Antoine, Frans schrijver, *2.4.1840 Parijs, ♰29.9.1902 Parijs. Zola’s vader was een Italiaans ingenieur, zijn moeder was Française.
Nadat hij bij een uitgeverij had gewerkt, werd Zola in 1865 journalist. Hij raakte bevriend met Cézanne en schreef artikelen ter verdediging van het impressionisme. De deterministische theorieën van o.a. H.A.Taine en C.Bernard inspireerden hem tot het naturalisme, waarvan hij de belangrijkste vertegenwoordiger werd. Hij trachtte in zijn romans een zo realistisch mogelijk beeld te geven van de mens, die volgens het naturalisme volledig bepaald wordt door erfelijkheid en milieu; psychologische analyse neemt een geringe plaats in. Zijn voornaamste werk is de romancyclus Les Rougon Macquart (20 dln. 1871—93), de geschiedenis van het verval van een familie in vijf generaties, spelend in het Tweede Keizerrijk (ca. 1850—75).
Zola verzamelde verscheidene schrijvers om zich heen, o.a. J.K.Huysmans, G.de Maupassant en P.Alexis. Te zamen publiceerden zij de verhalenbundel Les soirées de Médan (1880). In 1898 schreef Zola het beroemde J’accuse, ter verdediging van Dreyfus; het kwam hem te staan op een jaar ballingschap in Engeland. Zijn populariteit en die van het naturalisme waren getaand, mede door de opkomst van andere stromingen, o.a. het symbolisme. Invloed hiervan is in Zola’s laatste romans duidelijk aanwezig.
Zola schreef ook essays en toneelstukken. In de ontwikkeling van de litteratuur hebben vooral zijn romans een grote rol gespeeld. Werken: romancyclus Les Rougon-Macquart: La fortune des Rougon (1871), La curée (1874), Le ventre de Paris (1874), La conquête de Plassans (1874), La faute de l’abbé Mouret (1875), Son Excellence Eugène Rougon (1876), L’assommoir (1877), Une page d’amour (1878), Nana (1880), Pot-Bouille (1882), Au bonheur des dames (1883), La joie de vivre (1884), Germinal (1885), L’oeuvre (1886), La terre (1887), Le rêve (1888), La bête humaine (1890), L’argent (1891), La débâcle (1892), Le docteur Pascal (1893); andere romans: Thérèse Raquin (1867), Les trois villes (cyclus: Lourdes, 1894; Rome, 1896; Paris, 1898), Les quatre évangiles (cyclus: Fécondité, 1899; Travail, 1901; Vérité, 1903; Justice, onvoltooid); novellen: Contes à Ninon (1864), Nouveaux contes à Ninon (1874); essays: Mes haines (1866), Édouard Manet (1867), Le roman expérimental (1880), Les romanciers naturalistes (1881), Nouvelle campagne (1897). Uitgaven: Les Rougon-Macquart (5 dln. 1960—67); Oeuvres complètes (15 dln. 1967 -70); Correspondance I (1979). LITT. M.Bernard, Zola (1959); G.Walter, Zola (1959); H.Guillemin, Zola (1960); J.Borie, Zola et les mythes (1971); F.W.J.Hemmings, The life and times of E.Zola (1977); F.Richardson, E.Zola (1978).
