[<Perz. zangh, zwart, bar, kust], Tanzaniaanse eilandengroep in de Indische Oceaan, bestaande uit de eilanden ➝ Zanzibar, ➝ Pemba en enkele kleine eilanden. Hoofdstad: Zanzibar.
Sinds 1964 is Zanzibar een federaal lid van de verenigde republiek Tanzania. De eerste vice-president van Tanzania is hoofd van de uitvoerende macht in Zanzibar en zetelt in de stad Zanzibar. In de Nationale Vergadering is Zanzibar vertegenwoordigd door 10 gekozen afgevaardigden en 32 leden van de Revolutionaire Raad van Zanzibar. GESCHIEDENIS. Ca.1000 vestigden zich de eerste Afrikanen van het vasteland op Zanzibar. Rond de 12e eeuw kwamen de eerste handelaren, vooral uit Sjiraz, naar Zanzibar.
Er werd handel gedreven met Arabië, India en de Oostafrikaanse kuststeden. Er ontstond een erfelijk koningschap van gemengd Sjirazi-Afrikaanse afstamming. In 1499 kwamen met Vasco da Gama de eerste Europeanen op Zanzibar. Vanaf 1503 maakten de Portugezen Zanzibar schatplichtig. In 1698 verdreven de Arabieren uit Oman de Portugezen van Zanzibar. De Omanieten raakten geïnteresseerd in de handel van Oost-Afrika.
In 1840 werd de Omanitische regering van Moeskat naar Zanzibar verplaatst, onder Said bin Soeltan (1804—56). Het sultanaat Zanzibar werd het handelscentrum (ivoor en slaven) van Oost-Afrika. Vanaf 1820 was Zanzibar standplaats van Europese handelaren en later basis voor Europese expedities. De Omanieten begonnen kruidnagelplantages op basis van slavenarbeid. Ca.1880 kwam Zanzibar onder Duits protectoraat. In 1890 stond Duitsland zijn rechten op Zanzibar af aan Groot-Brittannië (➝ Helgoland-Zanzibartraktaat).
Onder het Engelse bestuur werd de Arabische machtsstructuur op het eiland zoveel mogelijk intact gelaten. Na de Tweede Wereldoorlog werd een begin gemaakt met zelfbestuur van Zanzibar. In 1957 kreeg Zanzibar de eerste gekozen vertegenwoordigers. Op 10.12.1963 werd Zanzibar een zelfstandig sultanaat. Er werd een regering gevormd uit de Zanzibar Nationalist Party (ZNP), een Arabische partij. Op 12.1.1964 vond op Zanzibar een bloedige revolutie plaats van de zwarte Afrikaanse bevolking.
De Afro-Shirazi Party (ASP) nam de macht over en het sultanaat werd afgeschaft. De ZNP werd verboden en veel Arabieren werden gearresteerd. Op 27.4.1964 sloot Zanzibar zich bij Tanganjika aan in de republiek Tanzania, waarvan de leider van de ASP, A. Karume, vice-president werd. De twee staten bleven een onafhankelijk binnenlands beleid voeren. De situatie op Zanzibar bleef onstabiel.
Na twee mislukte staatsgrepen in 1969 en 1971 werd Karume in 1972 vermoord en opgevolgd door A. Jumbe. Onder Jumbe nam de samenwerking binnen Tanzania sterk toe. In 1975 vormde de ASP samen met de TANU (Tanganyika African National Union) van Tanganjika de Revolutionaire Partij van Tanzania (CCM).Litt. J.M. Gray, History of Zanzibar (1962); J. Middleton en J. Campbell, Zanzibar, its society and its politics (1965); M.F. Lofchie, Zanzibar (1965); W.H. Ingrams, Zanzibar (1967).
