Ned. gemeente in de prov. Noord-Holland, 81,89 km2, 127700 inw., 13,5% r.k., 14% n.h., 8,5% geref., 6,5% doopsgezind, 10% overige, 47,5% g. kerkg.
De gemeente, gevormd op 1.1.1974, omvat de plaatsen Assendelft, Koog aan de Zaan, Krommenie, Krommeniedijk, Westzaan, Wormerveer, Zaandam en Zaandijk. In het Guisveld, ten westen van de spoorlijn naar Uitgeest, tracht men een nieuw stadscentrum te realiseren. Van de beroepsbevolking werkt 1% in de landbouw, 56,7% in de industrie (ter plaatse: voedingsen genotmiddelen, chemische, papier-, grafische, houtverwerkende, meubel-, linoleumen textielindustrie) en 42,3% in de dienstensector; 13% werkt buiten de gemeente. Bezienswaardig zijn te Zaandam de Zaanse Schans, een openluchtmuseum van oud-Zaanse houtbouw, het Tsaar Peter-huisje, in 1697 door de Russische tsaar →Peter I bewoond, de Westerof Bullekerk (1638) en de Oosterkerk (1685), te Zaandijk het raadhuis (1753), te Krommenie het raadhuis (1706), de ned.-hervormde kerk (laatgotisch; herbouwd 1657—58), en de schuilkerk de ‘Doopsgezinde Vermaning’ (1703), te Westzaan het raadhuis (1728), het weeshuis (1717), de ned. hervormde kerk (1740) en de doopsgezinde kerk (1751) en in de hele gemeente oud-Zaanse woonhuizen en molens.
